Sahifa yuklanmoqda . . .
Aza - Asarlar - aza so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
O‘zni tanish fursati — uzoq, Qanday qiyin yonadi gunoh... Sen o‘zingni taniganing chog‘, Jamolini ko‘rsatar Alloh...
Qismatim ne bo‘lg‘usin ey ko‘kda shohim bilmadim, Ul falak yo ishqda rohim yoki chohim - bilmadim, Sezmadim jon og‘rig‘in hajringni tokim bilmadim, Ne uchun tarki muhabbat qildi mohim bilmadim, Bu g‘azabkim ayladi mohim, gunohim bilmadim.
Odamlarga ko‘cha-ko‘ylarda Vujudingiz ketar qo‘shilib. Go‘yo ezgu, odil o‘ylarda Borayotir Alloh qo‘shini...
Qahru g‘azab sovrildi elga — Eldan uni qilmayman talab. Endi rahmim kelgani kelgan Noto‘kis bu dunyoga qarab.
Derazamda ikki qush Suhbat qurdi o‘zicha: — O, naqadar odobli, Kamtar maxluq musicha!..
Nimadandir bo‘lib bezovta, Itlar hurib qoldi nogahon. Kimdir kezar chorbog‘da, ana... Shitir-shitir etmoqda xazon...
Kuzakning besohib kechalarida Izg‘irinlar yelar, yomg‘irlar ezar... Dunyoning ho‘lzulmat ko‘chalarida, Tentirab kezinar yolg‘iz deraza.
Bu odam gullarni juda sevardi — Xonasida gullar qiyg‘och, rang-barang. Ishidan shoshilib qaytib kelardi, So‘zlashgani erka gullari bilan.
Derazaning pardasin surib, Tongda boqdim ufqqa bekor... Men bilmabman beparvo yurib, Tog‘ boshiga qor tushibdi, qor.
Qog‘oz yaramaydi mening kunimga, Qog‘ozga ko‘chmaydi yonayotgan yurak. Shalviragan qog‘oz kerakmas menga, Dardimni bitgani menga tosh kerak.
Sen uxlayapsan. derazadan tushgan oy nuri sudralib-sudralib ko‘rpangga yetar.
Menga ikking birdeksan, go‘zal, Men ikkingsiz bo‘lurman ado. Senga juda o‘xshaydi g‘azal, Yo sen unga o‘xshaysan juda.
“Mukammal asarlar to‘plami”ning mundarijasi quyidagicha: I tom. «Badoyi’ ul-bidoya», devon. II tom. «Navodir un-nihoya», devon. Birinchi devon tarkibiga barcha lirik janrlardagi asarlar kiritilgan; ammo asosiy qismi g‘azallardir. Ikkinchi devon faqat g‘azallardan tuzilgan. Bu devonlar birinchi marta nashr qilinmoqda.
Eski doridek quvvati ketgan – qadr... Ammo hayot hamon yangi – go‘zal, o‘g‘lim. Barmoqlaring ignadan ham ingichkadir, Tuzala qol, o‘g‘lim, tezroq tuzal, o‘g‘lim. Derazadan nafasingni sezib turdim, Gunohlarim o‘ylab, ko‘nglim ezib turdim. Oq libosdan sendan battar bezib turdim, Tuzala qol, o‘g‘lim, tezroq tuzal, o‘g‘lim. Tovonimdan sochimgacha uzun og‘riq, Og‘riq bormi chorasizlikdan ham ortiq. Senga qanday dard tegdiykin mendan ortib, Tuzala qol, o‘g‘lim, tezroq tuzal, o‘g‘lim. G‘aribgina sochilmishdir o‘yinchoqlar, Beshik bo‘ynin siqayotir ko‘zmunchoqlar. Mittigina tuflichalar ham paypoqlar... Tuzala qol, o‘g‘lim, tezroq tuzal, o‘g‘lim. Asli, o‘zim xastaholman, o‘zim dardmand, Faqatgina dilimda bu kasal, o‘g‘lim. Sen sog‘aysang, men ham balki tuzalarman, Tuzala qol, o‘g‘lim, tezroq tuzal, o‘g‘lim. 1999
O‘qtin-o‘qtin g‘azab otiga minib, Vahshat solar telba Qo‘qon shamoli. Ko‘zlaring qisilib, qulog‘ing tinib, Ajrata bilmaysan yerdan samoni. Uch kun davom etar talotum, qutqu, Uch kun kattalarning tilida duo. Uch kun el taqvoga burkanar butkul, Ramazonda shuncha yodlanmas Xudo.
Bu g‘azali bilan Hazrat Navoiy asl tasavvufni soxta tasavvufdan himoya qiladi. Chunki shoir sodda, omi odamlar aldanib, o‘zini shayx ko‘rsatib yurgan soxtakor, hiylagar, tamagir kimsalar yetagida yurib, ularga ergashib ketishi jamiyat uchun og‘ir og‘riqlar paydo qilishi, kutilmaganda ijtimoiy-siyosiy muammolar tug‘dirishini juda yaxshi bilgan. Shu bois u shayxlarni avval ikkiga – asl shayxlarga hamda soxta shayxlarga bo‘lib oladi va odamlarni asl shayxlarni soxta (soda) shayxlardan farqlashga chaqiradi.
Bu g‘azalda she’riyatdagi savol-javob usulidan unumli foydalanilgan. G‘azalning har bir baytida o‘ziga xos ohoriy badiiy ifoda va tasvirlarga duch kelamiz. Muallif hech kimning xayoliga kelmagan tarzda baytlarni baytlarga mantiqan bog‘laydi. Jon, jism, bag‘ir, ko‘ngil, ko‘z bilan bo‘lib o‘tgan savol-javoblarda kuchli izchillik va o‘zaro ketma-ketlik bor. Jon aybni - jismga, jism - bag‘irga, bag‘ir - ko‘ngilga, ko‘ngil - ko‘zga yuklaydi. Oxiri, lirik qahramon ishqda yonish uning azaliy qismati ekanini tan oladi.
G’azalda olamning ilohiy mohiyati va buni anglagan inson zavq-u shavqi, qalb sururi ifodalangan. Hududsiz bu olam Yakka-yu yagona Allohning tajalliy nuri bilan barhayot, munavvar va jozibali. Shukrki, shu qudrat barcha jismlarni bir-biri bilan vobasta etadi, ulug’ muntazamlikda saqlaydi, barqaror va poydor etadi. Ushbu nurning Quyosh ko’rinishida beqiyos ne’mat bo’lib, har sahar porlashi, barcha jonzotlar, jumladan, Inson qalbini shodlikka limmo-lim etishi ayon haqiqat…
Deraza pardasi yelkanday shishdi, Yana seni o‘ylab ko‘nglim uvishdi. Seni olib ketdi qaysi daryolar? Hamrohing bo‘ldilar qanday sabolar? Xonamga nastarin bo‘yi bo‘yladi, Sochlari rayhonim, seni o‘yladim. Bo‘ying to‘kildimi olis bog‘larga? Ko‘ngling ko‘nikdimi qarg‘a, zog‘larga?
Bir do’konning qarshisida uch-to’rt xotin, Gurunglashib kutar arzon yog’ navbatin. O’sha yerdan o’tib qoldi bitta erkak, Xuddi shundan boshlanadi bizning ertak. U ayollar ichra biri go’zal edi, O’zi yosh-u, ammo so’zi masal edi. O’sha erkak qarab sekin o’ng-u chapga, U ayolni quvlik bilan soldi gapga...
Ko’plar donishmand deb bildilar o’zni, Xudoning zotidan ochdilar so’zni. Hech biri bilolmay azal sirlarin, Aljirab-valjirab yumdilar ko’zni.
Kimsani ranjitma, ranjitma, hayhot, G’azabing birovga sochmagil, ey zot. O’zing ranj chek-u, hech kimni ranjitma, Rohat desang agar, o’zing g’amga bot.
Azaldan yozilgan emish peshonam, Ne bor ekan unda: Jannat? Jahannam? Ustod menga dedi: “Qazo-vu qalam Jannat, Do’zax – bari senda jamuljam”.
Seni yetaklasa havom-u havo, Mendan xabar ol der dili benavo. Nazar sol: o’zing kim va qaydan kelding, Bil, qayga ketursan, boshda ne balo.