Sahifa yuklanmoqda . . .
Qadam - Asarlar - qadam so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
— Kechalari tushimga Kirib qiynagan, ey, tosh, Muzday, sovuq bag‘rini Menga qiymagan, ey, tosh — Bir gul bo‘lib yoningda O‘tganimdan baxtliman!
Endi ketaman. Yomg‘irli ko‘chalarda Mashinalar sachratib o‘tar Chiroqlar suratini.
Tunni tong o‘ldirdi, Tongni shom o‘ldirdi. Shomni bo‘g‘di tun... Nima uchun?..
Kechir seni asray olmadim, Balolardan, zimistonlardan. Hayotingga farishta bo‘lib Kirolmadim meni kechirgil!
Gulruxi ra’noqadim chun bog‘ tavf aylar borib, Infiolidan guli ra’no qizarib, sarg‘ayib. Yuz shikof etting tanim, yo‘q edi ko‘nglimdan nishon, O‘ylakim o‘t topmag‘aylar kulni har yon axtarib.
Olisdagi mahmadana, eski olchoq, Menga qadam tashlamoqni o‘rgatmagin! O‘zingga boq, keyin mayli nog‘ora qoq, Menga qanday yashamoqni o‘rgatmagin! Tinchlikni deb yurak bag‘ri kuyik el bu, Yaratganning qoshida eng suyuk el bu! O‘tmishi ham, ertasi ham buyuk el bu, Menga qanday yashamoqni o‘rgatmagin!
Qani ul sirdosh do’st – sir aytsam bir dam, Azalda qandayin bo’lgani odam: Jafo-yu qayg’udan qorilgan loyi, Bir yo’l jahon kezib, tez uzdi qadam.
Koshki umid shoxidan meva terolsam, Yo kalavam uchini topib berolsam, Bu vujud zindonidan yo’qlik soriga Eshik ochib, qadamim dadil qo’yolsam.
Qo'ygan tuzog'ingga to'liq bu olam, Ilinamiz qayga tashlasak qadam, Sening hukmingsiz-ku siljimas zarra, Nechun men osiy-u, joyim Jahannam?..
Bekat chorlar har tong-saharda, Avtobus-la yelar xayolim. Tushda uchgan samolaridan Yana yerga kelar xayolim. G’ildiraklar to’xtar. Qarshimda Ishxonaga yetaklar so’qmoq. Va hayotning necha soatin Qog’ozlarga berib yashamoq. G’arib kunga qo’ymoqqa nuqta Qasd qiladi quyosh burib yuz...
Sen baxtlisan mendan yiroqda — Yelkangdagi farishta aytdi. Sen ketgan so’ng mening ko’nglimga Momo Havvo hasrati qaytdi. Ko’zlaringda yonib turar nur, Faqat oppoq o’ylar surasan. Tushlaringda atirgul taqqan Hijronlarning aksin ko’rasan. Qo’l siltaysan:»Menga baribir, Men hech kimga ichmovdim qasam»...
Jonim, olovlarim so‘ndi ko‘ksimda. Sermavj to‘lqinlarim, asov soylarim, yugurik qonlarim Ilkis oldi tin. Boshimda to‘plangan bulutlar, do‘llar, sovuq yomg‘irlarim Ketmadi lekin. Jonim, yuragimday yondi xazonlar, Mezon bog‘lariga yashillik qaytdi; Yalang‘och qo‘llarin qaylarga cho‘zib, Keksa daraxt menga manzil ko‘rsatdi...
Shoshilib-shoshilmay oyoq qo‘yamiz, Baland binolarga boqib odatda. Zinalarni bosib ko‘tarilamiz, Hayotda, ilmda, adabiyotda. Har tong yo‘limizda uzun zinalar, Har kech qadamimiz ostida yana. Nafaqat bitondan, toshdan, taxtadan, Hattoki odamlar bo‘ladi zina. Yuksak-yuksaklarni ko‘zlaydi yurak, Faqat yuksaklarda omad bilinar...
Inson tabiati qiziq. Ba'zida o'z yuragini ushlab, uning davr dardlaridan majruh ekanligini sezib qoladi va og'ir xayollarga botadi. Tafakkur zalvoridan qadamlar sekinlashadi, inson o'yga toladi "Bu umr deganlari buncha uzoq yo'l bo'lmasa?.." Shunday damlarda yonida sevgan insoni - suyanchig'i bo'lsa, u dil dardlariga malham bo'ladi. Bunday chog'lar yurakda yashamoq zavqi to'lib, qadamlar ham birdan jadallashadi. Inson esa yana o'yga toladi "Bu umr deganlari buncha qisqa yo'l bo'lmasa?.."
Ayol baxt nimada? Zeb-u ziynatdami? Shon-u shuhratda? Yuksak unvondami? Olqishlardami? Yo’q! Ayol baxti o’z sevgan yorining mehrini his qilmoqlikdadir. Ko’pincha erkak zoti ayolimga hamma narsani muhayyo qilib bersam ham, nega ko’ngli to’lmaydi, unga nima yetishmaydi o’zi, deb xunob bo’lib yuradi. Aslida ayolga ko’p narsa kerakmas. Ayollar dilidagi eng aziz tilak: “Menga mehr ko’rgaz, mehribonlik qil”…
Biz vatan haqida yozilgan ko’plab bir-biriga o’xshash, siyqa satrlardan zerikkanmiz. Ba’zi shoirlarning vatan haqida ham she’r yozib qo’yishim kerak deya zo’rma-zo’rakilik bilan bitgan she’rlari tufayli bu mavzudagi she’rlarga ishtiyoq susaygan. Chunki soxtalik bilan aytilgan kalom hech qachon dillarga yetib bormaydi. Biroq ushbu she’rda shoira vatanni shunchalar samimiy tarannum etadiki, uni o’qir ekansiz, bu so’zlar yuragingizning tub-tubiga yo’l olganini tuyasiz.
Tabiat va Odam... Ular asli bir tushuncha. Sababi inson ham asli tabiatning bir bo'lagi. Inson tabiat bag'rida tug'iladi, o'sadi, kamol topadi, vafot etadi. Bobolarimiz aytganlaridek, yerdan yaraldik va o'lganimizda ham yer bizni o'z bag'riga oladi. Shu bois ham tabiatni ona deb ataymiz. Ammo afsuski, ko'p hollarda inson ana shu ona tabiatga qarshi ish tutadi. Hayotning bir adolatli qonuni bor: har bir amal javobsiz qolmaydi. Ezgulik ezgulikni, yovuzlik yovuzlikni taqozo qiladi...
Mazkur she'r falsafiy ruhda bitilgan bo'lib, unda shoir insonning hayotiga aslida nima xavf solishi haqida teran mulohaza yuritadi. Uning fikriga ko'ra, "Inson o'lmas biri birining o'lishiga bermasa yordam". Nega shunday? She'rni o'qigach, buni o'zingiz bilib olishingiz mumkin.
Qadim-qadimdan urushlar tufayli qanchadan qancha odamlar qurbon bo‘lgan, ayollar tul, bolalar yetim qolgan, gullab-yashnab yotgan shahar-u qishloqlar kultepaga aylangan. Shuning uchun ham yuragida odamzodga mehr-muhabbat bo‘lgan har qanday inson hamisha janglarga qarshi chiqqan. "Nido" dostonida ham insoniyat boshiga katta kulfatlar keltiruvchi balo - urush qattiq qoralanadi. Asar avtobiografik xarakterga ega...
Turmushdagi oddiygina holatdan - choy suzilayotganda choynakning piyolaga «egilishi», choy ichayotganda inson piyolaning peshonasidan «o‘pishi» lavhasidan dunyoga kelgan ushbu she'rda eng go'zal insoniy tuyg'ulardan bo'lmish kamtarlik madh etilar ekan, unda shoirning donishmandligi va zakovatini tuyish mumkin.
G'.G'ulom bu she'rda «o‘zbek otasi»ning bo‘rtma, umumiy, hamma uchun tanish, yaxlit siymosini aks ettirgan. Unda otalarimizga xos bo‘lgan jamiki fazilatlar o‘zining yorqin ifodasini topgan. Ularning samimiyligi, jonsarakligi, har doim ham oshkor qilinavermaydigan farzandga mehr-u muhabbati, kuzatuvchanligi, tantiligi, andishasi... barcha-barchasi shu she’rda namoyon bo‘ladi.
Mazkur g'azal hasbi hol ruhida bo'lib, unda Uvaysiy o'z qalbining eng inja sirlarini qalamga olgan. Uni o'qish orqali siz shoiraning ko'ngil olamiga sayr etasiz.
Amiriyning juda uzoq yillardan buyon mashhur "Chorzarb" kuyiga solinib, qo’shiq sifatida aytib kelinayotgan «Qoshingg’a teguzmagil qalamni» misrasi bilan boshlanadigan g’azalida shoir lirikasiga xos xususiyatlar to’liq mujassamlangan. Inson ruhiyatining turfa holatlarini nozik his qiladigan Amiriy she’riyatining hayotsevarlik, umidbaxshlik jihatlari g’azal matla’sidayoq yaqqol ko’zga tashlanadi.
Ishqi ilohiy, shoir Mashrab o'zi iqror bo'lganidek, unga dunyoga kelgan kunidan beri hamroh edi. Bu ilohiy tuyg'u bilan u dunyo kezdi, sarsonlik va malomat o'qlariga nishonlik azobini totdi va hatto dor ostiga bordi. Ammo buning uchun dilida zarra qadar o'kinch va pushaymonlik tuymadi, aksincha, uning dard-u fikri faqat Yor vasliga yetmoq bo'ldi. Ushbu muxammas ham shoirning o'z sevganiga murojaati - munojotidir.