Sahifa yuklanmoqda . . .
O'zbek - Asarlar - o'zbek so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Yuraver. Qolma yo‘ldan. Qolgan qolar. Achinma. Cho‘chima hech narsadan — O‘zbekiston oldinda.
O‘ttiz-qirq yil avval O‘zbekistonda, Boshqacharoq edi Farosat, didlar. U payt ham mehr-shafqat jo edi jonga, ammo o‘z joyini bilardi itlar.
Mayda mish-mishlardan zirqirar tovon, Unganmiz-ku asli bitta tuproqdan. U kuni she’rimni tinglab, bir nodon Meni maqtab qo`ydi: falon qishloqdan.
Yoshi oltmishlardan oshgan, gardishi va oynasi qalin ko‘zoynagiyu sarg‘ayib ketsa ham boshidan tushmaydigan Marg‘ilon do‘ppisi bilan qishloqqa taniqli bo‘lgan Tohir domla endi yangi nom bilan odamlarning og‘ziga tushdi: uning to‘qqiz yashar nevarasi to‘p o‘ynatib, antiqa hunarlarni ko‘rsatayotganmish!
Ufqning yuzi qizardi sag‘al, Maysa hidi kirdi-ku qonga. Kutgan edim uni ko‘p mahal, Bahor keldi O‘zbekistonga.
O'zbegimning yoshlari kelajak avlodlari, Bizga muntazir bugun dunyoning shodliklari, Bizni chorlar bag'riga imkoniyat eshiklari, Buyuk O'zbekistonning shonu shavkati uchun.
Manglayga kaft qo‘yib olisga boqsam, Edildan ko‘rinar bo‘ylaring, o‘zbek. Tush kabi jimirlab ming yil oqsa ham, Noming aytar enasoylaring, o‘zbek. Nuh to‘foni, demak, qismat shamoli, Kimningdir kamoli, kimning zavoli. Sargashta kun ko‘rding ohu misoli, Shundan hamon mungli kuylaring, o‘zbek.
Qiyosi yo'q uning mehri bir daryo, O'xshasa o'ziga o'xshaydi O'zbek. Boshqa millatlarni bilmadim, ammo, Dunyoda bolam deb yashaydi O'zbek! O'nta bo'lsa o'rni boshqa uning-chun, O'g'lim otashimdan yaralgan uchqun. Qizim parilardan chehrasi gulgun, Qoshlari qalam deb yashaydi O'zbek!..
Bu Momo Havodan ularga odat: Ushlasa gul ushlar qo`lini faqat, Kuyovga chiqmagan o`zbek qizlarin O`psa faqat shamol o`par yuzlarin. Bu Momo Havodan ularga odat: Nozik belda qirqta kokili qavat, Silasa yomg`irlar silaydi faqat, Ko`rsa faqat osmon ko`rar ko`zlarin — Kuyovga chiqmagan o`zbek qizlarin...
Oq yo`rgakka o`ragansan o`zing bizni, Ham oq yuvib-taragansan o`zing bizni. Beshigimiz uzra bedor ona bo`lib, Kunimizga yaragansan o`zing bizni. Fidoying bo`lgaymiz seni, O`zbekiston, Hech kimga bermaymiz seni, O`zbekiston!.. Qalqoning bor, kim qasd qilsa gar joningga, Alpomishlar ruhi yor har o`g`loningga. Asragaymiz giyohing ham gulday o`pib, Yovlar yaqin yo`lolmagay qo`rg`oningga...
Vatan haqida yozilgan she'rlar juda ko'p, ammo ular orasida Muhammad Yusuf she'rlari o'zining soddaligi, samimiyligi, dilga yaqinligi bilan ajralib turadi. Ushbu she'rning lirik qahramoni ham Vatanini shunchaki sevmaydi, balki yurak-yuragidan bir insoniy muhabbat bilan sevadiki, u Rimni bedapoyaga, Parijning eng go'zal restoranini esa yurtining bitta tandiriga ham almashmaydi...
Biz vatan haqida yozilgan ko’plab bir-biriga o’xshash, siyqa satrlardan zerikkanmiz. Ba’zi shoirlarning vatan haqida ham she’r yozib qo’yishim kerak deya zo’rma-zo’rakilik bilan bitgan she’rlari tufayli bu mavzudagi she’rlarga ishtiyoq susaygan. Chunki soxtalik bilan aytilgan kalom hech qachon dillarga yetib bormaydi. Biroq ushbu she’rda shoira vatanni shunchalar samimiy tarannum etadiki, uni o’qir ekansiz, bu so’zlar yuragingizning tub-tubiga yo’l olganini tuyasiz.
Mazkur she'r yangi bir asrning ostonasida yozilgan she'r bo'lib, unda shoirning falsafiy o'ylari, fikr va mulohazalari ifodalangan. Uni o'qir ekansiz, qalbingizda o'zbek ekanligingizdan faxr va g'urur hissini tuyasiz. Bu hislar ko'ngilga shunchalar yaqinki, she'r tugagach ham, o'quvchi ko'nglida davom etaveradi.
Shoirning ona zamin qismati haqidagi alamli o‘ylari «Sirdaryo o‘lani» she’rida o‘ziga xos tarzda ifodalangan. Bu she’r xalq o‘lanlari ruhi, ohangida bitilgan: bir tomonda ona daryoning go‘zal ta’rif-tavsifi, ikkinchi tomonda shoirning daryoning hozirgi holati, achchiq qismatidan bezovtaligi, tashvish-zorlari. Undagi o‘ta samimiy, cheksiz mehr, o‘kinch to‘la satrlar xuddi xalq o‘lanlaridagi kuygan dilning o‘tli zorlari singari o‘quvchi qalbining tub-tubigacha yetib boradi, uni titroqqa soladi...
Noan'anaviy mavzuda bitilgan noan'anaviy she'r. Unda shoir dastlab bir qiziq savolni o'rtaga qo'yadi: "Qarsak nima o'zi?" Javob yanada g'ayrioddiy: "Ikkita kaftning orasidan potrab chiqadigan sas". Shu xolos. U qarsak chalinuvchining buyuk insonligini ham, aytilgan gapning olamshumulnigini ham anglatmaydi. Chinakam shoir qarsaklar-u shuhrat uchun emas, xalq uchun so'zlaydi. Biroq ming afsuski, hozir "Vijdonsiz shoirlar ko‘paygan juda". Ularga esa maqtov u yoqda tursin, qarsak ham uvol...
Asar o'zbeklar haqida, yana ham aniqrog'i, o'zbek millati, uning mentaliteti haqida. Unda o'zbeklarning soddaligi, mehmondo'stligi, ochiqko'ngilligi, bag'rikengligi, saxovatpeshaligi kabi ezgu fazilatlari bilan birga ayrim salbiy jihatlari ham yaqqol ochib berilgan.
O'ziga xos xalqona uslubda, hazilomuz tarzda bitilgan bu she'rda o'zbek va yapon millatlarini muqoyasa qilish orqali millatimizga xos fazilat va illatlar oynadagi singari ko'rsatib berilgan.
She'rda o'zbek millati vakillari uchun hazrat Navoiyni o'qish zarurati borasida so'z boradi. Darhaqiqat, hazrat Navoiy asarlari bizga iymon-e'tiqod, or-nomus, vafo-sadoqat, hayo-yu iffat, ishq-u oshiqlikdan saboq beradi. Modomiki, ajdodlari ma'rifatga oshno el farzandlari ulardan bebahra ekan, bu katta kulfat. Shu bois hazrat Navoiy hikmatlaridan ta'lim olmoq bizning burchimizdir.
Sharq mumtoz she’riyatida qasidalar asosan podshohlar, amir-u xonlar sha’niga, ular tomonidan qilingan xayrli ishlarni olqishlash maqsadida bitilardi. Erkin Vohidov esa ona xalqi — O‘zbegimga qasida bag‘ishlaydi! Bu ijodiy jasorat yana shunisi bilan muhimki, u yozilgan paytlari sobiq sho‘ro mamlakatidagi barcha millatlar «sovet xalqi» degan umumiy, sun’iy nom bilan atalar, odamlarning muayyan millat vakili ekani bilan faxrlanishiga mutlaqo yo‘l qo‘yilmasdi....
Bu she'r Toshbibi (Toshbu) ismli ayolning yoriga sadoqati, ahdiga vafosi, tugalmas bardoshi va metin irodasini tarannum etadi. Yorini og'ir jangga kuzatgan bu ayol kelinlik zeb-ziynatlarini sandiqqa tashlab, erkaklarning og'ir mehnatini o'z zimmasiga oladi. Kunni tunga ulab, dalalarda ishlaydi va turmushning butun mashaqqatlarini totadi. Nihoyat, eri jangdan qaytadi, ammo... bir qo'lidan ajragan holda. Biroq Toshbu yorini tirik ko'rmoqlikning o'zini bir buyuk baxt deb biladi...
Mumtoz o‘zbek she’riyatida kiprik, odatda, ayol go‘zalligini tasvirlashda poetik obraz sifatida qo‘llanib kelgan. Mirtemir Sharq mumtoz adabiyotining bu doimiy poetik obrazlaridan biriga mutlaqo o‘zgacha g‘oyaviy yuk bag‘ishladi. U o‘zi parvarishlab o‘stirayotgan ijodkor yoshlarni kipriklarim deb atadiki, natijada kiprik poetik obrazi an’anaviy obraz darajasidan ko‘tarilib, yangi zamonaviy mazmun bilan sug‘orildi.
Ushbu she'r orqali shoir go'yo g'aflat uyqusidagi millatni uyg'otishga intilgan edi. Hamza nazarida, chalajon millatni tiriltiruvchi, qayta oyoqqa qo‘yuvchi darmon ilm-ma’rifatdir. Shu bois u xalqni ilm olib, taraqqiyot sari intilishga chorlaydi.