Sahifa yuklanmoqda . . .
Ir - Asarlar - ir so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Yuragimga quyildi suvlar, Yana yulduz yondi osmonda. Kimlar juda quvonib ketdi Men ko’zimni ochgan zamonda. Lavhim satri bitilgandan so’ng, Endi yerga tushayotgan payt, Ko’zlarimni bog’lab tashladi Bir niqobda yozilgan shu bayt: «Hayot-menga niqoblar bazmi, Mening bilan yashaysan shodon...
Tongda bulut ko’zidan Yoshlar oqizdi tim-tim. Shu yomg’irdek tomchilab O’tib bormoqda umrim. Kunlarga tuzoq qo’yib Topolmadim saydimni. Har behuda yumushim Oshkor qilar aybimni. Chechaklarga she’r o’qib, Daraxt sochin taradim. Ko’zingizga so’nggi bor, Ona, qachon qaradim?..
Bola edim tasavvuri keng, Qo’shni edim shodlig-u baxtga. Gul-u maysa, bulutlar qolib, O’xshatardim o’zim daraxtga. O’sdim, menga yo’l ochdi hayot, Kamayardi ranglar tobora. Vaqt notasin o’zgartirgan so’ng Umr kuyi g’alat jaranglar. Oq-u qora kunlar ichida Taqdir meni duch etdi senga...
Ruhing chiqdi asfalt yo’llarga — Hamma yoqda yashil chiroqlar. Senga to’siq qo’yolmas endi She’rda hisni qisgan turoqlar. Mana-Xadra. Senga tanish joy, O’rindiqqa cho’kasan behol Yuragingning darchasin ochib, Mo’ralaydi achchiq bir xayol. Xotiringning so’qmoqlarida, Tentiraysan topay deb hayot...
Menga “maqtov”lardan toshlar otgan do’st, Quvonsam, ko’ziga parda tortgan do’st, Barcha gunohini menga ortgan do’st, Shu kichik yelkamga olam sig’adi. Kulgusi jonimga tumor taqqan yor, Xayoli yodimga nurday oqqan yor, Mendan boshqa hamma qizlar yoqqan yor, Hijron armonlardan ertak yig’adi. Bobo, bu dunyoda yaxshi kam ekan, Yaxshining ko’rgani mudom g’am ekan, Eng yorug’ najotlar O’zda jam ekan, Bu sovuq kunlardan ko’nglim sinadi...
Shahar, men ertaga ketaman, Ko’changda qolmaydi izlarim. Sen qancha niqoblar kiydirma- Qishloqda qoraygan yuzlarim. Shahar, men ertaga ketaman, Yana bir ko’ngilni asrashga. Imkonim ortiq jon kuydirmas Ko’ksi bo’sh qiz bo’lib yashashga. Shahar, men ertaga ketaman, Ko’zingda qonarmi ufqlar? Sening tosh ko’changdek tekismas, Qo’limni bezagan chiziqlar...
Jismimda jon borligin dardim aytar, Yaratgan der: "Haq so'zni mardim aytar", Kimligimni el ichra qadrim aytar, Har bandaning qanoti qayrilmasin, Umrin bersin, baxtidan ayrilmasin. Yomg'iri yo'q bulutni bulut demang, Qanot kergan quzg'unni burgut demang, Ko'ngil ko'rki - ishq dardin unut demang, Oshiq bo'lsa, ohidan ayrilmasin, Osmon bo'lsa, mohidan ayrilmasin...
Bir sukut yashardi olamda, Mahkam tutib quloqlarini. U asrardi hamma tuyg’udan Nurga tashna qaroqlarini. Eshitmasdi hech bir tovushni, Dunyo go’yo ovozsiz surat. Tashqarida qorni gul bilan Bezar edi o’yinqaroq mart. Shamol tinmay cholg’usidan mung Taratardi telba bog’larga. Sukut hamon begona edi O’zi dalli, ruhi sog’larga...
Qayga ketdi shodumon kunlar — Saratondan qo’l uzdi karam. Har tong mening hasratim yegan Qushlarimni topolmayapman. Bir g’aliz his kezar bog’larda, Har yaproqda etak-etak g’am. Majnuntolim, tokay soch yoyib Bevafoga tutasan motam?! Xazon-dardning mungli ko’zyoshi, Kuz kelmasdan sarg’aydi olam. Qanday bag’ri qattiq odamsiz, Yig’latdingiz daraxtlarni ham…
Sen baxtlisan mendan yiroqda — Yelkangdagi farishta aytdi. Sen ketgan so’ng mening ko’nglimga Momo Havvo hasrati qaytdi. Ko’zlaringda yonib turar nur, Faqat oppoq o’ylar surasan. Tushlaringda atirgul taqqan Hijronlarning aksin ko’rasan. Qo’l siltaysan:»Menga baribir, Men hech kimga ichmovdim qasam»...
Musofirman g’arib dunyoda, Erta qayda bo’lmog’im so’roq. Lek toliqdim, izn ber bugun, Yuragingda bo’layin qo’noq. Momo Havo nafasi tekkan Yuzim nuri yoritsin diling. O’zgalarga mehr tutay deb Uyg’onsa bas bu xasis qo’ling! Musofirsan telba dunyoda, Tentiraysan izlab bir makon...
Yomg’ir tegib ketdi joningga, Derazani ochib qarading. Shamol kirmay ketdi yoningga- Tomchilardan olding alaming. Sen uxlashni istaysan, ammo Uyqu bermay shitirlar yomg’ir. Ilgari hech sezmagan darding Yurak bo’ylab otadi tomir. Tongga eltar tushlar uxlagan, Butun olam tozarar qayta...
O’sha kun yurakdan yig’ladim ilk bor, O’sha kun yuraging tamom o’zgardi. O’sha kun yellarga qovushdi mador, Qor esa zaminga Mehr to’kardi. O’sha kun uzrlar tug’di tilginang, O’sha kun Ishq yangi firoq chiqardi. O’sha kun ko’p durlar yaratdi diydang — Qor esa zaminga Mehr to’kardi. Men bunday kunni hech kutmagan edim, Izg’irin so’zlardan ko’ksim ko’kardi...
Tush — sarobiy orzular Ko’zgu tutar dilingga. O’ngda ko’rinmas manzil Tushda chorlar yo’lingga. Yarimjon taqdirimni Qo’rqmay tutgum qo’lingga. Men o’zimni shunchalar Dardga o’gay bildimmi, Tushlarimga kirding- ey, Tushlaringga kirdimmi? Dunyo — egov, umrimni Taroshlaydi har onda...
Tong otdi. Ko’chaning bag’rida Odamlar yuradi o’zicha. Hayotni mo’ltirab kuzatar Daraxtda o’tirgan musicha. Kim daydi yellardek kezinar, Kim ko’zdan ma’nolar o’qiydi. Musicha daraxtda o’tirib, Ming turli falsafa to’qiydi. Bir yerda aqchasiz gadolar, Bir yerda yuraksiz boylarmi?..
Oqshom bo‘yi osmonda suzgan Bulutlarning rangi qoramtir. Uni mendan ajratib turar Tun chiroqdan oqayotgan nur. Men gullarning sochini o‘rdim, Ermak qildim yolg‘izligimdan. Bashorat qil, ey lo‘li ayol, Baxtli yoki baxtsizligimdan. Derazamga urildi chaqmoq Bor arazi, kinlari bilan...
Sen bor, men bor, demak, dunyo bor, Yerning ikki qutubi kabi. Demak, shunday taqdiri azal, Demak, shunday umr daftari. Qayda bo‘lsang, men qarshingdaman, Qayda bo‘lsam, sen qarshi tomon. Demak, shunday sevasan, erkam, Demak, shunday, sevaman, ishon! Yomg‘ir bo‘lding, to‘kilding, toshding, Olovlarga aylanib yondim...
Jonim, olovlarim so‘ndi ko‘ksimda. Sermavj to‘lqinlarim, asov soylarim, yugurik qonlarim Ilkis oldi tin. Boshimda to‘plangan bulutlar, do‘llar, sovuq yomg‘irlarim Ketmadi lekin. Jonim, yuragimday yondi xazonlar, Mezon bog‘lariga yashillik qaytdi; Yalang‘och qo‘llarin qaylarga cho‘zib, Keksa daraxt menga manzil ko‘rsatdi...
Tim qora osmonning oqardi yarmi, Yulduzlar singidi, izi qolmadi. Tanish daqiqalar, lahzalar seni Eslashimga sabab bo‘la olmadi. Olis qit'alarga cho‘zilgan yo‘llar, Yillar xayolimdan o‘tmaydi bu kun. Ayt menga, sershovqin, sovuq dunyoda Nima eslamoqqa arzishi mumkin? Tuproqday sochilgan qismatlarnimi, Balki ilk odamzot bo‘lganin paydo?..
Yomg‘irlar suratin chizar qumlarga, To‘lqinlar zarbidan titraydi sohil. Mayoqlar chorlagan olis ufqlarga, Dengiz kemalarni kuzatar og‘ir. Olmos cho‘qqilarni tark etar ellar, Keskir bo‘ronlarga aylanib minbad. ellardek o‘tayotgan aziz umrning Qaylarda nihoya topishi g‘alat. Necha bor uzilar yurak torlari, Kimlar qayta bog‘lar bu rishtalarni...
Qutblar cho‘zilar olis-olisga, Tayanch nuqtasida aylanar hayot. Ulkan minoralar, qoyalar, hatto Tayanch nuqtasiga ega koinot. Milliard sayyoralar, milliard zarralar, Milliardta ko‘ngillar, yuzlar turfa xil. Barchasi aylanar, adashar, lekin Tayanch nuqtasiga sodiq muttasil. Sokin oqshomlarning sovuq nafasi Ko‘ksimda huvillab esgan daf'ada...
Tasavvufiy ruhda bitilgan asarlarni o'qish kishidan alohida tayyorgarlikni talab qiladi. Xususan, bunda tasavvufiy istilohlardan boxabar bo'lish lozimdir. Yo'qsa, asar ma'nosi anglashilmaydi yoki butunlay zid ma'noda tushunilishi mumkin. Ushbu g'azalda ham lirik qahramon yorga yolborib: "Bir bo'sa ber", deya o'tinar ekan, bunda solih bandaning Allohdan lutf-u marhamat tilayotganini ko'rishimiz mumkin.
Atirgul barglari... Oddigina manzara. Oddiy ko'z bilan boqsangiz, unda mo'jizakor hech nima yo'qday. Ammo lirik qahramon bu gulga ko'ngil ko'zlari bilan boqadi va uning necha ming jon uchun butun boshli bir dunyo ekanini ko'radi. Qalbini ishq asir etgan, o'zidagi nafsni yenggan va malaklikka moyil bo'lgan jumla tirik jon borki, shu atirgulning xushbo'y va nafis gulbarglari qatidan o'ziga makon tutibdi...
Hazrat Navoiy o'zining o'lmas asarlari bilan o'zbek adabiyoti bo'stonida hamisha barhayotdir. Uning har bir baytida kelajak avlodlar uchun ming-ming ibrat va hikmat mujassamligi sabab bu noyob ma'naviy xazina asrlar shiddatini ko'zga ilmaydi. Shu bois hazrat asarlarini mutolaa qilib, undagi teran mazmunni anglash va dilga jo etib yashash har bir farzandning sharafli burchidir. Ushbu she'r ham buyuk mutafakkir madhiga bag'ishlanadi.