Sahifa yuklanmoqda . . .
O't - Asarlar - o't so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
O‘t yoqdim. Tutashdi shoxu shabada — Gulxanda lang yondi tunning parchasi. Boqdim — qorong‘ulik yotar dunyoda, Mening qarshimda-chi, kunning darchasi.
Men shunday yaraldim: Sumbatim egri, Gullarim qalblarga solmas hayajon. Mevamga hech kimning tushmagan mehri, Bargim — chumoliga bo‘lmas soyabon.
Yuragimda tinchim yo‘q, Dunyodan ilinjim yo‘q. Xudodan o‘tinchim yo‘q Sizga qolgan kunim bor.
Tushunsang-chi, umri aziz o’tmakda, Ko’rsang-chi, u nechuk o’ksiz o’tmakda, Bir nafas ham aysh-u ishrat ko’rmayin, Ming hayf ila umr, esiz, o’tmakda.
Kecha sharob izlab bosar edim yo’l, Yo’lda yotar o’tda qovjiragan gul, Dedim: “Gunohing ne – kuydiribdurlar?” “Bir nafas chamanda kuldim”, dedi ul.
Bir kosa sharob-la ko’nglimni shod et, Na o’tmish, na kelmish kuningni yod et, Zindoniy qilingan omonat jonni Aqlning bandidan lahza ozod et.
Shamol sabab, ehtimol, Tunda eshik g'ichirlar. Boshlanadi, qishloqda Shunda pichir-pichirlar. Sizga nima? Siz uxlang, Hech ishingiz bo'lmasin. Kimda kimning ko'ngli bor, Qo'yavering, o'ynasin...
Topmoq - yo‘qotmoqdir, Yo‘qotmoq – topmoq, Sen so‘lib, Men yashab, To‘lishimga boq. Sensiz topganimdan Ko‘proq yo‘qotdim – Sen meni yupatding, Seni yig‘latdim, Sen meni yaratding, Seni tugatdim. Uyalmay ONA deb, Kelishimga boq!.. Sog‘inch haqda she’rlar Yozdim o‘zimcha, Mendan peshonangda Dog‘lar tizimcha. O‘g‘il bo‘lmay o‘lay, Attang, ming attang. Qiz tug‘sang netardi, Ko‘proq qiz tug‘sang!.. Tirgak bo‘lolmadim Bitta qizingcha...
Yoshlikni sog'inmagan kishi bormi bu olamda? Ayni gullagan davrini allaqanday sog'inch va azob bilan xotirlamagan odam-chi? Yoshlik - bu inson hayotidagi shu qadar go'zal, shu qadar jo'shqin bir davrki, inson uning bag'rida bo'lgan damlarida kechayotgan lahzalarni his etmaydi. Shu tariqa yillar ko'z yumib-ochguncha bir-birini quvlashib o'tib ketadi-yu, insonga yoshlikdan faqat olis va nurli xotiragina qoladi, xolos. She'r uzoqlarda qolgan yoshligini qo'msayotgan insonning ko'ngil nolasidir...
Ruhing chiqdi asfalt yo’llarga — Hamma yoqda yashil chiroqlar. Senga to’siq qo’yolmas endi She’rda hisni qisgan turoqlar. Mana-Xadra. Senga tanish joy, O’rindiqqa cho’kasan behol Yuragingning darchasin ochib, Mo’ralaydi achchiq bir xayol. Xotiringning so’qmoqlarida, Tentiraysan topay deb hayot...
Tasavvufiy ruhda bitilgan asarlarni o'qish kishidan alohida tayyorgarlikni talab qiladi. Xususan, bunda tasavvufiy istilohlardan boxabar bo'lish lozimdir. Yo'qsa, asar ma'nosi anglashilmaydi yoki butunlay zid ma'noda tushunilishi mumkin. Ushbu g'azalda ham lirik qahramon yorga yolborib: "Bir bo'sa ber", deya o'tinar ekan, bunda solih bandaning Allohdan lutf-u marhamat tilayotganini ko'rishimiz mumkin.
Ushbu she'r hazilomuz ruhda bo'lib, unda shahardan o'ziga qo'nim topgan qishloqlik shoir yigitning kechinmalari nozik yumor bilan ifodalangan. May oxirlab, o'rim davri boshlansa-da, lirik qahramon qishloqqa qaytmay, shahardan turib, dehqon sha'nini olqishlovchi she'rlar bitishni afzal ko'radi. Ammo uning qalbi shunchalar sodda va beg'uborki, u o'z qilmishidan o'zi uyaladi, ko'chadagi har bir yo'lovchi unga ta'nali nigoh bilan boqayotganday tuyuladi...
Mazkur she'rda befarzand ayol iztiroblari g'oyat ta'sirli ifoda etilgan. She'rda dardkashlik ruhi sezilib turadi. Muallif ayolning hech kimga nolimay, taqdirdan shikoyat etmay jimgina hayot kechirishi, Alloh bergan sinovlarga chiroyli sabr qilib, dardlarini ichiga yutib yashashini ko'rsatar ekan, ayolning irodasi va matonatiga hayratda qolasiz. Ko'nglingiz tubida unga farzand tilab duo qilasiz...
Oshiqlar uchun bu hayot butkul o'zgacha ma'no kasb etadi. Ular goho otashin hislar qanotida samolar qo'ynida parvoz etsa, gohida tuproqqa aylanib, ma'shuqa oyoqlari ostiga to'kiladi. Ba'zan bahor bo'lib, qalbida yangi-yangi orzu-umidlar gullasa, ba'zida kuzga aylanib, hislari ming bir xazonlarga do'nib, taqdir shamollarida sarsari kezadi. Oshiqlar ko'ziga dunyo boshqacha ko'rinadi. Ular uchun yorning o'zi butun bir olamdir. Ular o'z dunyosini yordan ayri holda tasavvur eta olmaydilar. Ushbu she'r ham chin oshiqning ko'ngil nolalaridir.
Shoirlar dunyoni o'zgacha ko'radi, ular boshqalarga o'xshamaydi, deydilar. Darhaqiqat, shunday. Sababi ularda olamning ko'zga ko'rinmas sir-asrorlarini-da ko'ra oluvchi ko'z, boshqalar dardini ham his qila oluvchi qalb, hayot ma'nosi va yashamoq mohiyati haqida mulohaza qila oluvchi uyg'oq idrok mavjud. Biroq buncha fazilatlarni o'zida jamlab yashashning o'zi bo'lmaydi. Shoirlik - o'ta mas'uliyatli va sharafli ish. U qalbga she'riyat pichog'ini sanchib yashamoqdir.
Shoir xalqi juda ta'sirchan, juda hassos bo'ladi. Ular bu dunyoning baland-u pastliklari aro kezib, bir so'z izlashadi. Bir so'zki, yuragini tarjima etmoqqa qodir bo'lsa. Bir so'zki, hislari zalvorini ko'tarsa. Bir so'zki, o'ziga butun dunyoni jo etsa. Kimdir quyosh, kimdir yulduzga maftun bo'lib, baytlar bitgan bir damda bizning lirik qahramon nechundir yerni tanlaydi. Nega? Buni uning o'zi shunday izohlaydi...
Ayol baxt nimada? Zeb-u ziynatdami? Shon-u shuhratda? Yuksak unvondami? Olqishlardami? Yo’q! Ayol baxti o’z sevgan yorining mehrini his qilmoqlikdadir. Ko’pincha erkak zoti ayolimga hamma narsani muhayyo qilib bersam ham, nega ko’ngli to’lmaydi, unga nima yetishmaydi o’zi, deb xunob bo’lib yuradi. Aslida ayolga ko’p narsa kerakmas. Ayollar dilidagi eng aziz tilak: “Menga mehr ko’rgaz, mehribonlik qil”…
Ilohiy tuyg'uga bezak shart emas. Muhabbatning o'zi go'zal. Chin oshiqlik tilda emas, dilda bo'ladi. Haqiqiy oshiq ma'shuqasining qo'lini tutmoq u yoqda tursin, hatto ko'zlariga tik qaramoqqa, bir so'z demoqqa ham ojiz sezadi o'zini. Sababi oshiqlik - xokisorlikdir. Oshiq ma'shuqasining darajasini hammadan yuqori ko'rganidan unga dil rozini bayon etmoqqa andisha qiladi. U faqat tushlaridagina yor huzuriga borishi mumkin. Biroq tushlar tugasa hamki, oshiqdan bir sado chiqmaydi...
Mazkur she'rda o‘zini tinimsiz izlayotgan, xatti-harakatlarini ayovsiz taftish qilayotgan shaxsning ruhiy holatlari aks etilgan. Bu she’r hur tug‘ilgan va bir umr erkka talpinib yashagan shaxsning bu yo‘ldagi yaxshi-yomon, qilgan-qilolmagan amallari uchun yaratganga munojotidir. Shoir o‘zining buyuk xaloskorlik missiyasi borligini biladi. Chunki nohaqlik va adolatsizliklarga to'la bu olamni haq so‘zgina qutqarishi, go‘zallashtirishi mumkin. Shoir haqiqatga yetish uchun tasavvufdagi «Yetti vodiy»ni bosib o‘tishga, ruhini poklashga shay. Bu yo‘lda shoir o‘limiga-da rozi. Zero, haqiqat yo‘lida o‘lmoq haqqa yetmoqdir.
Ota so'zini eshitganda har bir farzandning qalbi allanechuk bir hisni tuyadi. Bu bir hiski, unda ham cheksiz viqor, ham xokisorlik, ham suron, ham samimiyat mavjud. Bolalar oila qo'rg'onini but saqlamoqni, or-nomusni baland tutmoqni, yurt koriga kamarbasta bo'lmoqni aynan otalaridan o'rganadilar. Ushbu she'rda otaning chuqur mehr ila qilgan duosi aks etgan.
Mazkur she’r muallifning nevarasi Ulug‘bekka atalgan bo‘lib, she’rning yaratilishiga turtki bergan ham shu bolajonning o‘zi. Bahor chog‘i yozuv stolida o‘tirgan lirik qahramonning xayollarini dabdurustdan to‘zitib, xonaga nevarasi kirib keladi. She’r bitilayotgan qog‘ozdan olib, varrak yasaydi va uni osmonga uchiradi. Nevarasining xatti-harakatlarini kuzatib turgan shoira uning ko‘rinishi, qiliqlarida vafot etib ketgan bobosiga o‘xshash jihatlarni ilg‘aydi va beixtiyor aziz xotiralarga beriladi...
"Shu kunlarda bahorga zorman"... Qiziq, shoira bahor deganda nimani nazarda tutdi ekan? Yoshliknimi? Muhabbatnimi? Yorqin hislarnimi? Ilhomnimi? Yoxud sevgan yoriga bo'lgan sog'inchni ifoda etdimikan u? Bu haqda darhol hukm chiqarib yuborishdan yiroqmiz. Har bir o'quvchi mazkur she'r mutolaasi orqali o'z fikr-mulohazalariga ega bo'lgani ma'qul...
Ushbu she'rda shoir o'zini tinchoqar daryoga o'xshatadi. Daryo dolg'asiz bo'ladimi?! Yo'q, bo'lmaydi. Ammo Shavkat Rahmon sharqiroq, yengiltak soy emas, dolg'alarini qa'riga − chuqurliklariga berkitgan bosiq-og'ir, o'ychan daryodir. “Ruhida qadimgi osoyishtalik”ni saqlagan bunday o'ychan daryo bir dolg'alanmasin! Sokinlik bag'ridagi dolg'a agar yuzaga chiqsa, nimalar yuz berishi hayotda ko’p ko’rilgan…
Mazkur she’rda suyganiga yetolmagan lirik qahramonning ruhiy qiynoqlari badiiy aks topgan. Unda butun olomon bir taraf, oshiq yurak esa mutlaqo boshqa taraf. "Yashash kerak, sevish shart emas!" deb hisoblaydigan kimsalar uchun ishq va vafo to‘g‘risidagi gaplar deyarli hech narsani anglatmaydigan - «bekorchi safsata»dir. Ular jismning begona bo‘lishi ruhning begonalashuvini aslo anglatmasligini hech tan olgilari kelmaydi. Biroq she’rning lirik qahramoni uchun hayot qoidasi boshqacha: "Sevish kerak... yashash shart emas!"