Sahifa yuklanmoqda . . .
Lab - Asarlar - lab so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Qahru g‘azab sovrildi elga — Eldan uni qilmayman talab. Endi rahmim kelgani kelgan Noto‘kis bu dunyoga qarab.
Ko‘zimdan ko‘ra Yuragim ko‘proq yig‘ladi. Oyog‘imdan ko‘ra Yugurdi ko‘proq...
Bu ayolga xush yoqmaydi qon, Cho‘zganicha titragan qo‘lin, Shivirlaydi behushu bejon: — O‘lim...o‘lim...Mag‘lubga o‘lim...
Bir, ikki... To‘xtang! Darsni boshlaymiz. Kecha o‘tgan edik yugurib jang qilishni, ammo mudom «ura!» deb yugura olmaymiz. Ahvol tang bo‘lganda emaklash ham shart.
Kecha u ko‘l bo‘yida “Tamara” ismli qiz bilan tanishib qoldi. Avvaliga sezmabdi – yonma-yon yotgan ekanlar, qirg‘oqda. Ularning bosh tomonidan bir to‘da bola quvlashib o‘tdi va kimdir «Voy-y!» deya qichqirib yubordi. Ovoz kutilmaganda, shundoqqina biqinidan chiqqani uchun u bir sapchib tushdi. Chalqancha yotgan ko‘yi boshini ovoz kelgan tarafga burdi...
Na bo'lg'ay bir nafas men ham yonog'ing uzra xol bo'lsam, Labing yaprog'idan tomganki go'yo qatra bol bo'lsam. Butog'ingga qo'nib bulbul kabi xonish qilib tunlar, O'pib g'unchangni ochmoqliqqa tong chog'i shamol bo'lsam.
Gul jamolin yopqon ul gulning iki rayhonidur, G'uncha sirin ochqon ul ikki labi xandonidur. Ul musalsal ikki zulfi gul yuzining davrida, Gul uza og'nar, magar, ul ikkining davronidur. O‘qi zaxmini ko‘rub har yon tanimda el degay, Kim, bu ko‘hi dardning ul lolayi No‘monidur. Sel emasdur yer yuzin tutqon — ko‘zumning yoshidur! Ra’d emasdur ko‘kka chirmashqon — ko‘ngul afg'onidur! Lojaram bo‘lg'ay parishon-u havoyi men kibi, Zarra yanglig‘ kimki bir xushred sargardonidur. Ul pari ishqida, Bobur, ko‘nglum andoq telbadur. Kim, sochi zanjiridur chohi zaqan zindonidur.
Sening ishqingda, ey nomehribon, bexonumon bo‘ldim, Demon bexonumon, ovvorayi ikki jahon bo‘ldum. Labing gar bermasa bo‘sa nechuk jon elta olg'aymen, Bu yo‘ldakim, adam sahrosig'a emdi ravon bo‘ldum. So‘rub ul oy labidin og'zining ramzini angladim, Bir og'iz so‘z bila ko‘rungki muncha xurdadon bo‘ldum. Nechakim qoshi yolar ishqida tuzlukni ko‘rsattim, Vale oxir malomat o‘qlarig'a-o‘q nishon bo‘ldum. Kular erdim burun Farhodi miskin dostonig'a, Bu Shirindurki oning birla-o‘q hamdoston bo‘ldum. Visoling davlatig'a yetmasam Bobur kibi, ne tong, Ki hajring mehnatida asr-u zor-u notavon bo‘ldum.
Baloyi ishqki, har dam manga jafoyedur, Bu ishqdin kecha olmon ajab baloyedur. Xali labig'a tutash bo‘lsa, ey ko‘ngul, ne ajab, Ki Xizr chashmayi hayvong'a rahnamoyedur. Yarar bu xasta ko‘ngul dardig'a o‘qin yarasi, Magarki har yarasi yorning davoyedur. Bahor faslidur-u may havosi boshimda, Ayoq tut menga, soqiyki, xush havoyedur. Ul oy raqibg'a bo‘ldi rafiq-u Boburning, Rafiq-u hamdami hajrinda oh-u voyedur.
Gulruxi ra’noqadim chun bog‘ tavf aylar borib, Infiolidan guli ra’no qizarib, sarg‘ayib. Yuz shikof etting tanim, yo‘q edi ko‘nglimdan nishon, O‘ylakim o‘t topmag‘aylar kulni har yon axtarib.
Ariq labidagi har giyoh, ko’kat, Malakday go’zalning yuzidagi xat. Bu sabza loladay yuzlar tuprog’i Sabzaga avaylab oyoq qo’y g’oyat.
Soqiy lablaridan rang olmish yoqut, G’ami dilga quvvat, jonga berar qut. Ishqi to’fonida kim g’arq bulmadi, Go’yo Nuh kemasi unga bir tobut.
Sen bor, men bor, demak, dunyo bor, Yerning ikki qutubi kabi. Demak, shunday taqdiri azal, Demak, shunday umr daftari. Qayda bo‘lsang, men qarshingdaman, Qayda bo‘lsam, sen qarshi tomon. Demak, shunday sevasan, erkam, Demak, shunday, sevaman, ishon! Yomg‘ir bo‘lding, to‘kilding, toshding, Olovlarga aylanib yondim...
Tasavvufiy ruhda bitilgan asarlarni o'qish kishidan alohida tayyorgarlikni talab qiladi. Xususan, bunda tasavvufiy istilohlardan boxabar bo'lish lozimdir. Yo'qsa, asar ma'nosi anglashilmaydi yoki butunlay zid ma'noda tushunilishi mumkin. Ushbu g'azalda ham lirik qahramon yorga yolborib: "Bir bo'sa ber", deya o'tinar ekan, bunda solih bandaning Allohdan lutf-u marhamat tilayotganini ko'rishimiz mumkin.
Hijron og'ir. Visol rohatbaxsh. Ammo bir necha soniyadan so'ng hijron kelishi kutilayotgan damlardagi visol-chi? Bu baxtmi yo dard? Azobmi yo rohat? Tun. Yomg'ir mayda-maydalab yog'moqda. Oshiq yuragi ham tilka-pora. So'nggi tun. Visolning so'nggi damlari. Tong ularni ajratishi muqarrar. Ammo ular hozircha birga... Tong otgach ularni qanday taqdir kutib turibdi? She'r ana shu dardli o'ylarning otashin ifodasi yanglig' dunyoga kelgan.
Inson ona zamindagi eng mukarram va ayni chog'da eng ojiz xilqat. Negaki har qanday inson mehrga tashna. Nafaqat hech kimi yo'q, g'arib-bechoralar, balki shon-shuhratdan boshi osmonga yetgan mashhur zotlar ham chin qalbdan samimiy aytilgan ikki og'izgina shirin so'zga muhtoj. Soxtaliklar va sun'iyliklar urchigan bu zamonda tabiiylik, samimiyat anqoning urug'i go'yo. Hamma uni izlaydi, hamma unga talpinadi...
Ayol muhabbatining o’ziga xosligi shundaki, u naqadar kuchli, naqadar o’tli bo’lmasin, otashin tuyg’ular haqida ochiq aytilmaydi. Ayol qalbi qanchalar nozik bo’lmasin, olovli hislarni berkitishga qodir. Ayol hech kimga aytmagan so’zlarini, ko’ngil sirlarini she’r deb atalmish mo’jiza qatiga singdiribgina yengil tortadi. Mazkur she’r ham ayol muhabbatining samimiy iqroridir.
Muhabbat qanchalar totli azob! Muhabbat qanchalar dardli saodat! Sevmoq og'riq, sog'inmoq g'am, hislarni dilda pinhon tutmoq azob, ishqdan bebahra dillar malomatiga sabr qilmoq mashaqqat, sevgan insonini yo'qotib qo'yishdan qo'rqib yashash dard, ayriliq azobiga bardosh bermoq, kelishiga umid juda oz bo'lgan insonning yo'llariga butun umr ko'z tikib o'tmoq, u bilan xayolan gaplashmoq nima ekanligini faqat bu hisni tuygan kishilargina anglay oladi... Mazkur she'rda ham yori bilan xayolan suhbat qurayotgan ayolning dilidagi dardli savollar aks etgan.
Urush. Qanchadan qancha mamlakatlarning vayronaga aylanishiga, qanchadan qancha odamlarning boshpanasiz qolishiga sabab bo'lgan, otani o'g'ildan, o'g'ilni esa otadan ayirgan dahshatli ofat. Ushbu she'rda shoiraning ona qalbi urushga qarshi oyoqqa turadi va unga qarata: "Urush, noming o'chsin jahonda!" deya baralla hayqiradi...
Mazkur she'r Zulfiya o'z umr yo'ldoshining porloq xotirasiga atab yozgan asarlardandir. U bahor faslining kirib kelishi tasviri bilan boshlanadi. Odatda ko'klam kelishi quvonch-u shodlik bilan qarshi olinsa, bu bahor alam va ko'zyosh bilan kutib olinadi. Bahor esa hayron boqqancha shoiradan yori qaydaligini so'roqlaydi. Ayolning tillari bir javob aytishga ojiz bo'lganidan uni jimgina shoir qabriga boshlab boradi...
She'rda o‘zbek xalqi, dehqoni, paxtakorining bukilmas irodasi, ochiq, beg‘ubor ko‘ngli, matonati va mehnatsevarligi kuylanadi. Buning uchun faslning ajib bir betakror holati-saraton asos qilib olingan. Shoir maqsadni amalga oshirish uchun, tosh yog‘sa ham paxtani teraveramiz qabilida, otash yondirsa ham dalada ishlayveramiz, degan fikrdan yiroq. Kun tabiatni jizg‘anak qilsa-da, tinmaydigan bizning dehqonni ko‘rib qo‘ying, deb hayqirmaydi ham. U ona yurt tabiatida otash ufurayotgan nafis manzara va uning oniy holatlardagi soniyan suratlarini shu qadar go‘zal, tiniq chizadiki, buni na bo‘yoq, na ohang bilan ifodalash mumkin. Buni faqat so‘z qudrati va jozibasigina bera oladi.
Bu she'r ayol sha’niga, sadoqat hurmatiga, fidoyilik hikmatiga bitilgan qo‘shiqday jaranglaydi. Hissiy shiddat, hayajon po‘rtanasi, so‘zlarda nafas olayotgan jon kitobxonni larzaga soladi. Bunday she’rlarni tuyg‘u tug‘yonlarisiz o‘qish mumkin emas. Bu she’r har qanday, hatto johil odamning ham yuragidagi qorong‘u burchaklarni yorita oladi. Unda balqigan toza samimiyat odamlarni bir-biriga yanada samimiyroq qiladi, insonga toza nazar bilan qarashni o‘rgatadi. Poklik qadriga yetishga undaydi.
Shoirning ona zamin qismati haqidagi alamli o‘ylari «Sirdaryo o‘lani» she’rida o‘ziga xos tarzda ifodalangan. Bu she’r xalq o‘lanlari ruhi, ohangida bitilgan: bir tomonda ona daryoning go‘zal ta’rif-tavsifi, ikkinchi tomonda shoirning daryoning hozirgi holati, achchiq qismatidan bezovtaligi, tashvish-zorlari. Undagi o‘ta samimiy, cheksiz mehr, o‘kinch to‘la satrlar xuddi xalq o‘lanlaridagi kuygan dilning o‘tli zorlari singari o‘quvchi qalbining tub-tubigacha yetib boradi, uni titroqqa soladi...
Muhabbatning go'zal kechinmalari samimiy va beg'ubor tarzda ifodalangan bu she'r barcha oshiqlarning madhiyasiga aylanib ketgan desak adashmaymiz. Qalbiga otashin hislar mehmon bo'lgan yigitlar hijron tunlari-yu umid tonglarida bu she'rni pichirlab yuradilar. Sababi bu satrlar ko'ngil so'zlari. Ko'ngildan chiqqan so'z ko'ngilga oson yetib boradi va u yerni umrbod maskan etadi.