Sahifa yuklanmoqda . . .
Eshik - Asarlar - eshik so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Kunduzlari bedardlik yomon, Kechalari beomon og‘riq. Eshikni och, turibman vayron Derazada sollangan yorug‘.
Jonholatda itlar hurar — Tor ko‘chada to‘polon. Anqovlangan qaysi mushuk Ko‘chada bo‘ldi talon?
Men na qilay, harna qilsa, qildi taqdir, Ikki nuqta aro jismim muallaqdir. Ikki yoqqa boqar bo‘ldim lol-u hayron: Birisining ismi – zamin, biri – osmon. Qay bir kecha hilolga may quyib ichdim, Ko‘zim yumib, ikki qizdan birin quchdim. Endi, kimni tanladim, deb jonim halak: Birisining ismi – shayton, biri – malak.
Nima qildim koyib, taqdirdan nolib, Bu savdolar qondan o‘tgan, afsuski. Do‘stlar ohang to‘la yuragim qolib Eshigimga quloq tutgan, afsuski. Afsuski, halvoga do‘nmas g‘o‘ralar, Toychoqqa yo‘l bermas qari yo‘rg‘alar. Bedilning ko‘zlarin ko‘rgan qarg‘alar Chorbog‘imda tuproq titgan, afsuski.
Avliyolar, daholarning beshigisan, Naqshbandlar topgan jannat eshigisan. Tiriklikning navosi ham qo‘shig‘isan – Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh, O‘zbekiston, ota makon, ona tuproq!
Hilol beshik kabi chayqaldi asta, Gulchin darbozaga suyandim xasta. Bugun yig‘lamasam, erta kulmasman, Ruhimni hilolga belagim keldi, Oyog‘ingni quchib yig‘lagim keldi.
Hay-hay, uyat, jon o'lan, Kelin keldi, yo'lni och, Ne ko'z bilan ko'rayki, Kelin yarim yalang'och. Sharqning qizi bo'lganda, Bo'lib sharmu hayosi, Bunchalar ochiq-sochiq, Bo'lmas edi libosi...
Koshki umid shoxidan meva terolsam, Yo kalavam uchini topib berolsam, Bu vujud zindonidan yo’qlik soriga Eshik ochib, qadamim dadil qo’yolsam.
Qiyosi yo'q uning mehri bir daryo, O'xshasa o'ziga o'xshaydi O'zbek. Boshqa millatlarni bilmadim, ammo, Dunyoda bolam deb yashaydi O'zbek! O'nta bo'lsa o'rni boshqa uning-chun, O'g'lim otashimdan yaralgan uchqun. Qizim parilardan chehrasi gulgun, Qoshlari qalam deb yashaydi O'zbek!..
Aylanaman, Sharqni kezib aylanaman, Iboli bir yor topolmay o'ylanaman. O'z yurtimning suluvlari til uqmasa, Uzun ko'ylak turkman qizga uylanaman... Ko'zim tushsa yuzlari lov-lov yonadi, Yelkasida qirqta chaman tovlanadi, Kesilmagan kokillari to'lg'onadi, Uzun ko'ylak turkman qizga uylanaman...
Shamol sabab, ehtimol, Tunda eshik g'ichirlar. Boshlanadi, qishloqda Shunda pichir-pichirlar. Sizga nima? Siz uxlang, Hech ishingiz bo'lmasin. Kimda kimning ko'ngli bor, Qo'yavering, o'ynasin...
Oq yo`rgakka o`ragansan o`zing bizni, Ham oq yuvib-taragansan o`zing bizni. Beshigimiz uzra bedor ona bo`lib, Kunimizga yaragansan o`zing bizni. Fidoying bo`lgaymiz seni, O`zbekiston, Hech kimga bermaymiz seni, O`zbekiston!.. Qalqoning bor, kim qasd qilsa gar joningga, Alpomishlar ruhi yor har o`g`loningga. Asragaymiz giyohing ham gulday o`pib, Yovlar yaqin yo`lolmagay qo`rg`oningga...
Sochimda oq, men bahordan o`tindim: Ko`klamoyim, ko`kingdan ber bir chimdim. Qor qo`ynida seni qo`msab o`kindim, Ko`klamoyim, ko`kingdan ber bir chimdim. Ko`nglimga ko`k binafshalar sochilsin, Kokiliga tolpopukdan soch ilsin, Boychechakka borar yo`llar ochilsin, Ko`klamoyim, ko`kingdan ber bir chimdim...
Ruhing chiqdi asfalt yo’llarga — Hamma yoqda yashil chiroqlar. Senga to’siq qo’yolmas endi She’rda hisni qisgan turoqlar. Mana-Xadra. Senga tanish joy, O’rindiqqa cho’kasan behol Yuragingning darchasin ochib, Mo’ralaydi achchiq bir xayol. Xotiringning so’qmoqlarida, Tentiraysan topay deb hayot...
Mazkur she'r noan'anaviy mavzuda bitilgan bo'lib, unda singlisi uzatilib, o'zi turmushga chiqmay qolgan va el nazarida "qariqiz" degan nom olgan qizning og'ir iztiroblari, dardlari o'z ifodasini topgan. Albatta, har narsaning o'z vaqtida bo'lgani yaxshi. Har bir qiz ham o'z baxtini kutib, ne-ne orzular qanotida yashaydi. Ammo hammaning taqdiri har xil. Alloh hammaga har xil sinov beradi... Ushbu she'r o'quvchini o'zgalar dardini ham tushunish va his etishga o'rgatadi.
Mazkur she'rda befarzand ayol iztiroblari g'oyat ta'sirli ifoda etilgan. She'rda dardkashlik ruhi sezilib turadi. Muallif ayolning hech kimga nolimay, taqdirdan shikoyat etmay jimgina hayot kechirishi, Alloh bergan sinovlarga chiroyli sabr qilib, dardlarini ichiga yutib yashashini ko'rsatar ekan, ayolning irodasi va matonatiga hayratda qolasiz. Ko'nglingiz tubida unga farzand tilab duo qilasiz...
Biz vatan haqida yozilgan ko’plab bir-biriga o’xshash, siyqa satrlardan zerikkanmiz. Ba’zi shoirlarning vatan haqida ham she’r yozib qo’yishim kerak deya zo’rma-zo’rakilik bilan bitgan she’rlari tufayli bu mavzudagi she’rlarga ishtiyoq susaygan. Chunki soxtalik bilan aytilgan kalom hech qachon dillarga yetib bormaydi. Biroq ushbu she’rda shoira vatanni shunchalar samimiy tarannum etadiki, uni o’qir ekansiz, bu so’zlar yuragingizning tub-tubiga yo’l olganini tuyasiz.
Bomdodga azon aytilar mahali, ya'ni, tong qorong'uligida, hali ko'plar sahargi tushini ko'rib yotgan palla kimdir ot yetaklab o'tib qoladi... Ot tuyoqlarining dupur-dupuri sahargi tushini ko'rib yotgan ko'chaning o'zinigina emas, bu ko'cha ahli yuraklarida qachonlardan beri uxlab yotgan eski xotiralarni ham qo'shib uyg'otib yubordi! Xuddi shuning uchun ham, ayniqsa “to'satdan ot kishnab yuborgan onda”, bir kishi shoshilib eshikni ochdi...
O‘zbek qishloqlari hamisha to‘kinlik va saxovat ramzi bo‘lgan. Qishloqqa borgan odam hech qachon e’tiborsiz qolmaydi. Mehmonni otaday ulug‘lash, unga bor mehrini berib, ehtirom ko‘rsatish qishloqlarimizda azal-azaldan qolgan udum. Har bir xonadon egasi uyiga kirgan qo‘noqni tansiq taomlar bilan siylashga harakat qiladi, borini mehmonning oldiga to‘kadi. Mazkur she’rda ham shoir qishloqning o’ziga xos qiyofasini chizadi.
"Qozi Muhammad Rajab Avjning o‘zi to’g’risidagi g‘azali" deya nomlangan ushbu g'azal hajviy yo'sinda bitilgan bo'lib, unda shoir qozini yomon amallari uchun shunchaki qoralamaydi, balki qozining o'zi go'yo o'z qilmishlarini bayon etib, o'z-o'zini fosh qiladi.
Ushbu chistonda shoira anor predmetini yashirgan bo'lib, bu obraz orqali u xon haramidagi kanizlar hayotiga nozik ishora qilgan.
Bobur -hamma mutafakkirlar singari olam, odam va ularning sirlari haqida ko’p o’ylaydigan kishi. O’zi komillik yo’liga tushgan bir solik sifatida o’zgalardan ham yuksak ma’naviy sifatlarga egalik, baland odamgarchilik kutadi. Ammo hayotning o’yinlari ham shundaki, kutilgan ezgu mo’ljallarga kamdan-kam hollardagina erishiladi. Bu hol ta’sirchan, shoirona qalbdan ushbu norozilik otilib chiqishiga sabab bo’ladi...
G‘azal tamoman turkona ruhda bitilgan. An’anaviy yetti baytdan iborat. Ishq mavzusi qalamga olingan. Biroq bu yerda zimdan ilohiy ishq ko‘zda tutilganini unutmaslik kerak. G‘azalning tili – sodda, ravon. Murakkab, falsafiy – tasavvufiy so‘z va timsollar uchramaydi hisob. Bugungi o‘quvchi uchun ham tushunarli. Yengil kayfiyat, ayricha bir ishqiy zavq bilan o‘qiladi. Hozirgacha hofizlarimiz bu g‘azalni qo‘shiq qilib kuylayotgani ham shundan bo‘lsa kerak. Bu g‘azal ham mumtoz yo‘lda, ham zamonaviy estrada usulida ashula qilingan.
Ko‘ngil mumtoz she’riyatimizning asosiy tasvir manbai hisoblanadi. Chunki Alloh kishining ko‘nglidagina aks etadi. Ishq ham ko‘ngil ishi. Ushbu g'azaldagi lirik qahramon ham ishq bobida barcha «ayb»ni ko‘ngliga qo‘ymoqchi: uni shaydo, xor-u rasvo, qora qoshliklar uchun o‘qdayin tik qomatini yoydek egik qiladigan ham - shu. "Meni sevdi deb ayblama, buni istayotgan ham - ko‘ngul. Eshigiga tez-tez boraverma, deyishadi, lekin ko‘ngil shuni taqozo etsa, nima qilay?" deya fig'on chekadi u. Bu g‘azal hozirgacha xonandalarimiz tomonidan sevib kuylanadi. Oradan to‘rt yuz yil o‘tib, XIX asrning birinchi yarmida Nodira Lutfiyning shu g‘azaliga o‘xshatma yozdi.