Sahifa yuklanmoqda . . .
Ertak - Asarlar - ertak so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Barcha ertaklarning Qahramoniman. Ertakda yashamoq — O, naqadar soz. Parqu bulutlarning Oppoq yonidan, "Uchar galam"larda Qilaman parvoz.
Ertaklarda «bir cholu kampirning uch o‘g‘li» bo‘ladi. Bu she’r uchinchi o‘g‘il haqida. Uchinchi o‘g‘il, otang akalaringni ardoqlaydi, sen poda boqasan. Akalaring par to‘shakda uxlaydilar, sen - bo‘sag‘aga boshingni qo‘yib...
Biz uch og‘a-ini edik, Qo‘shchi edik mehnatkash. Akam bir kun yer timdalab, Zerikdimi, dedi:— Bas!..
Ko`ngil ma'yus tortdi yilning so`nggida, Bilmam, nimang bilan sehrlading, qor. Bugun kuppa-kunduz ko`zim o`ngida, Yana bir yoshimni o`g`irlading, qor.
Men dunyoni ishqim bilan zabt etsaydim, Oshiqlarning oyoq gardiga yetsaydim. Dunyosiga xayr-xushlar aytib keyin Tuproq bilan oshno bo‘lgali ketsaydim.
Bobom tengsiz edi ertak bobida, Rom qilib qo‘yardi gapirib turib. Ketib qolar edim uzoq uzoqlarga, Uchar gilamlarda o‘tirib.
Bir do’konning qarshisida uch-to’rt xotin, Gurunglashib kutar arzon yog’ navbatin. O’sha yerdan o’tib qoldi bitta erkak, Xuddi shundan boshlanadi bizning ertak. U ayollar ichra biri go’zal edi, O’zi yosh-u, ammo so’zi masal edi. O’sha erkak qarab sekin o’ng-u chapga, U ayolni quvlik bilan soldi gapga...
Bir qiz yig'lar buloq boshida, Ma'yus majnuntollar qoshida, Ko'ngil ohi ko'zin yoshida: Bevafo ko'p ekan dunyoda... Nigohida oftoblari bor, Nolishlarin javoblari bor, So'ngan sevgi azoblari bor, Bevafo ko'p ekan dunyoda...
Mening shodligimsan, bolaligimsan, Mening g`ussam o`zing, mening armonim. Seni osmonimga olib ketaman, Yerda bizga kun yo`q, kun yo`qdir, jonim!.. Xato qildimmikan men erta kelib, Yo sen adashdingmi kelib keyinmi? Goho kimliging ham bo`lmaydi bilib, Inim deymi seni, sevgilim deymi?..
Dunyo yuzga niqobin tutib Ko’zimizni boylar ekan-da- Men ukam deb opichgan umrim Ulg’aymoqda ikki yelkamda. Bahor kelsa, sochpopuk taqib, Sumalakka izlardim toshlar. Menga popuk bergan majnuntol Endi g’amdan ertaklar boshlar. Omonlig-u esonlik tilab, Buvam duo qilardi uzoq. Ona, nega yuzingiz so’lg’in, Ota, nechun qo’lingiz qadoq?..
Yuragimga quyildi suvlar, Yana yulduz yondi osmonda. Kimlar juda quvonib ketdi Men ko’zimni ochgan zamonda. Lavhim satri bitilgandan so’ng, Endi yerga tushayotgan payt, Ko’zlarimni bog’lab tashladi Bir niqobda yozilgan shu bayt: «Hayot-menga niqoblar bazmi, Mening bilan yashaysan shodon...
Menga “maqtov”lardan toshlar otgan do’st, Quvonsam, ko’ziga parda tortgan do’st, Barcha gunohini menga ortgan do’st, Shu kichik yelkamga olam sig’adi. Kulgusi jonimga tumor taqqan yor, Xayoli yodimga nurday oqqan yor, Mendan boshqa hamma qizlar yoqqan yor, Hijron armonlardan ertak yig’adi. Bobo, bu dunyoda yaxshi kam ekan, Yaxshining ko’rgani mudom g’am ekan, Eng yorug’ najotlar O’zda jam ekan, Bu sovuq kunlardan ko’nglim sinadi...
Shahar, men ertaga ketaman, Ko’changda qolmaydi izlarim. Sen qancha niqoblar kiydirma- Qishloqda qoraygan yuzlarim. Shahar, men ertaga ketaman, Yana bir ko’ngilni asrashga. Imkonim ortiq jon kuydirmas Ko’ksi bo’sh qiz bo’lib yashashga. Shahar, men ertaga ketaman, Ko’zingda qonarmi ufqlar? Sening tosh ko’changdek tekismas, Qo’limni bezagan chiziqlar...
Dunyo yaralgandan so’ng Loydan tiklandi vujud Va unga jo aylandi Muhabbat, mehr, sukut. Farishtalar ta’zimga Saf tortishdi osmonda. Shundanmi, go’zal hislar Paydo bo’ldi Insonda. Ming yillar o’tib ketdi, Avlod to’ldi zaminda. Kimni ko’rsam, bir g’alat His jo’shar yuragimda...
Tun. Bebosh shamollar bastalab kuyin, So’ng uni chizar gul chechaklariga. Menga sezdirmasdan bir qizcha yig’lar Berkinib tushimning burchaklariga. Uzun tutqatordan yugurar tinmay, Ko’zida qotadi arqon-arg’imchoq. Haqiqat qidirib chiqqan edi u, Lek yo’lda yolg’onlar ochdilar quchoq. Bobosidan qolgan cho’pontayoqday Qadrli bilardi hamma odamni...
Atirgul barglari... Oddigina manzara. Oddiy ko'z bilan boqsangiz, unda mo'jizakor hech nima yo'qday. Ammo lirik qahramon bu gulga ko'ngil ko'zlari bilan boqadi va uning necha ming jon uchun butun boshli bir dunyo ekanini ko'radi. Qalbini ishq asir etgan, o'zidagi nafsni yenggan va malaklikka moyil bo'lgan jumla tirik jon borki, shu atirgulning xushbo'y va nafis gulbarglari qatidan o'ziga makon tutibdi...
Bu she'r pokiza va nafis muhabbat qissasidan so'zlaydi. Undagi oshiqlar ko'cha-ko'yda yetaklashib yurmaydi, bir-biriga behayo ko'zlar bilan termulishmaydi. Ular muhabbati ham o'zlari kabi go'zal. Lirik qahramonning oddiygina hayotiga nur bo'lib kirib kelgan bu malak shunchalar hayoli, shunchalar pokizaki, oshiq uning suratiga boqib, "Meni suyasizmi?" deya so'roqlagani uchun hatto surati ham qizarib ketadi...
Usmon Azim she'riyatida balladalar alohida o'rin tutadi. Ammo ushbu ballada o'z nomiga mos ravishda o'z beshafqatligi bilan ajralib turadi. U beshafqat hayotning beshafqat manzarasi haqida. To'y. O'rtada raqqosa muqom qilmoqda. Hayo, or, nomus, sharm bu manzilga begona. Faqat ichkilikbozlik, pul, qo'shiq, soxta noz-u ishvalar. Agar ayol kishi erkak zotining nomusi bo'lsa, ushbu jirkanch bozorda nomusni pulga sotayotgan raqqosaga "To'xta!" deyuvchi biror-bir erkak topilmaydi...
Biz hammamiz yo'llardamiz. Har bir inson yo'lchi. Tug'ilish umr yo'lining boshlang'ich nuqtasi bo'lsa, o'lim uning so'nggi nuqtasi. Bu asosiy yo'l ichra yana ko'plab so'qmoqlar mavjud: yaxshilik yo'li, yomonlik yo'li, adolat yo'li, razolat yo'li... Har bir so'qmoqning ham shahobchalari bor: ilm yo'li, ijod yo'li, san'at yo'li... Xullas, bu she'r yo'l haqida bitilgan go'zal asardir.
Bu she'r Toshbibi (Toshbu) ismli ayolning yoriga sadoqati, ahdiga vafosi, tugalmas bardoshi va metin irodasini tarannum etadi. Yorini og'ir jangga kuzatgan bu ayol kelinlik zeb-ziynatlarini sandiqqa tashlab, erkaklarning og'ir mehnatini o'z zimmasiga oladi. Kunni tunga ulab, dalalarda ishlaydi va turmushning butun mashaqqatlarini totadi. Nihoyat, eri jangdan qaytadi, ammo... bir qo'lidan ajragan holda. Biroq Toshbu yorini tirik ko'rmoqlikning o'zini bir buyuk baxt deb biladi...