Sahifa yuklanmoqda . . .
Devor - Asarlar - devor so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Devorlari yiqilgan bog‘, Barglaridan ayro bog‘, Kuz qo‘ynida yolg‘iz turar — Yaydoq dashtning burjida.
Sahro — cheksiz jondor — meni yutadi, Yгtadi to‘rt taraf — to‘rt tubsiz ummon. Tunday fojiamni tunlar kutadi... Xavotir horitdi. Men qurdim qo‘rg‘on.
Hali yorilmagan Yangi peshonam, Jim turgin — Devorlar uraversin do‘q.
Bu odam gullarni juda sevardi — Xonasida gullar qiyg‘och, rang-barang. Ishidan shoshilib qaytib kelardi, So‘zlashgani erka gullari bilan.
— Yomonning kuchi men yapaloqqa yetibdi-da!.. H-ah, sag‘irri haqqi ursin-a! Tong sahargi bu alamli qarg‘ishdan tim ichi oyoqqa qalkdi. Rasta ustida, ostida, qop-qanorga yonboshlab omonat uxlab yotgan keksayu yosh turshakfurush, yong‘oq-furush, mayizfurush, iistafurush va hokazo furushlar uyquli ko‘zi bilan apil-tapil yon-verini paypaslay ketdi, ko‘ngli joyiga tushganlar birin-sirin oh chekayotgan juvon tevaragiga to‘plana boshladi.
Oshiq o‘ldum, bilmadim, yor o‘zgalarga yor emish, Olloh-Olloh, ishq aro bundoq balolar bor emish. Qaddig‘a el mayli bo‘lg‘ondin ko‘ngul ozurdadur, Ul alifdin zorlarning hosili ozor emish.
Olisdagi mahmadana, eski olchoq, Menga qadam tashlamoqni o‘rgatmagin! O‘zingga boq, keyin mayli nog‘ora qoq, Menga qanday yashamoqni o‘rgatmagin! Tinchlikni deb yurak bag‘ri kuyik el bu, Yaratganning qoshida eng suyuk el bu! O‘tmishi ham, ertasi ham buyuk el bu, Menga qanday yashamoqni o‘rgatmagin!
Kechagina qishloqdagi qizlarning bari Menga sirli qoshlar qoqib qarashardi. Qarashmasa, uylariga tunda borib, Toshlar otib qochar edim, yarashardi. Sahargacha atrofida aylanishib, Dilxun uyga qaytar edim,bilishardi. "Kimni kutib turibdi bu yigitcha",deb, Devor osha mo'ralashib kulishardi...
Bu she'r ayriliqdan hikoya qiladi. Unda dastlab beg'ubor bolalik o'yini - bekinmachoq haqida so'z boradi. Bolacha va qizcha har kuni bekinmachoq o'ynaydilar. Qiz berkinadi, bola uni hech bir qiyinchiliksiz topadi... Shu tarzda yillar o'tadi. Bir kuni to'satdan qiz chimildiqqa bekinadi. Yigit noilojlikdan hammasi bir o'yin deydi va taqdirga ko'nadi. Shundan beri u qizni ko'cha-ko'yda ko'rgan zahoti bekinib oladi. Qiz ham uni zimdan ko'rib tursa-da, hech qachon uning yoniga topib bora olmaydi...
To‘rtburchak dunyoni devorga osdim... Dunyo oshiq uchun yorning o'zidan iborat. Ishqqa oshno ko'ngilga yorning quvonchlari - dunyo quvonchi, yorning g'amlari - dunyo g'ami. Ammo yor uning dunyosini tark etsa-chi? Bunda oshiq hayot ma'nosini yo'qotmaslik uchun yor suratini devorga iladi. Qalbidagi so'nggi umid bilan yor yo'lini poylaydi. Bu yo'llar - yor ketgan yo'llar. Bu yo'llar - yor qaytmas yo'llardir. Hozir uni oppoq qor bosgan...
Alla o’zi aslida bolani uxlatish uchun aytiladigan onalar qo’shig’i. Unda ona qalbining nolalari aks etadi. Bolaning murg’ak qalbida mehr-muhabbat hislari alla orqali yuksaladi. Biroq ushbu she’rda lirik qahramon o’z bolasiga uxlatuvchi emas, uyg’otuvchi alla aytishni orzu qiladi. Nima uchun? Buni she’rni o’qigach bilib olishingiz mumkin.
Mazkur she'rda o‘zini tinimsiz izlayotgan, xatti-harakatlarini ayovsiz taftish qilayotgan shaxsning ruhiy holatlari aks etilgan. Bu she’r hur tug‘ilgan va bir umr erkka talpinib yashagan shaxsning bu yo‘ldagi yaxshi-yomon, qilgan-qilolmagan amallari uchun yaratganga munojotidir. Shoir o‘zining buyuk xaloskorlik missiyasi borligini biladi. Chunki nohaqlik va adolatsizliklarga to'la bu olamni haq so‘zgina qutqarishi, go‘zallashtirishi mumkin. Shoir haqiqatga yetish uchun tasavvufdagi «Yetti vodiy»ni bosib o‘tishga, ruhini poklashga shay. Bu yo‘lda shoir o‘limiga-da rozi. Zero, haqiqat yo‘lida o‘lmoq haqqa yetmoqdir.
Ushbu she'rda millatimizga xos bo'lgan qusurlar fosh etiladi. Bu orqali shoir o'z millatini ana shu illatlardan xoli bo'lib, tamaddunga yuz tutishini orzu qiladi.
Mazkur g'azal tuyg’ular samimiyati, ayriliq tasvirining tabiiyligi, badiiy ifoda yo’sinining soddavashligi bilan alohida e’tiborga sazovordir. G’azal lirik qahramonning o’z qismati haqida o’ylar ekan, jo’ngina hayotiy hodisadan teran ma’no qidirishi bilan boshlanadi...
Insoniyat tarixida eng dahshatli qirg‘inbarot - Ikkinchi jahon urushi millionlab kishilar yostig‘ini quritishdan tashqari odamlar ongi, ruhiyatida ham yomon o‘zgarishlar yasadi. Ochlik, muhtojlik odamlarni asabiy, bir-biriga g‘anim qilib qo‘ydi, ayrimlarni egri yo‘lga boshladi. «Urushning so‘nggi qurboni» hikoyasi qahramoni Umri xola urush ketayotgan joylardan minglab kilometr uzoqda bo‘lsa-da, halok bo‘ladi. Umri xola o‘limi sabablarini asarni o‘qigach anglab olasiz.