Sahifa yuklanmoqda . . .
Ano - Asarlar - ano so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Devorlari yiqilgan bog‘, Barglaridan ayro bog‘, Kuz qo‘ynida yolg‘iz turar — Yaydoq dashtning burjida.
Oh, qanotli yaralganlar Yetmagaylar falakka... Ona, mening qanotimni Bo‘ron toldirgani yo‘q...
Qush baland uchardi, Juda ham baland. Qanoti bor edi qushchaning, yohu! Ammo koinotga boqib bepisand, Yerda bir yurmoqni qilardi orzu.
«Bolajon, eng baland cho‘qqiga chiqdik, Ammo bu cho‘qqi ham qilmagay vafo. Inson kelayapti ko‘tarib miltiq... Go‘dak iltijosi bo‘larmish bajo.
U kulib keladi. U yig‘lay olmas. Qo‘lini ko‘ksiga qo‘yar. Qo‘li qon. Menga uqtiradi: "Do‘stim, qo‘rqma, bas, Bu — shafaq! Ko‘ksimda otayapti tong".
Go‘dakligimda dadam hecham ishga bormasa, tongdan tungacha meni «ho‘ppa-ho‘ppa»lab yuqoriga otib ko‘nglimni xushlasa derdim. Oyim nega ishlarkin-a? Aqlimga sig‘dirolmasdim. Keyin bilsam bari men uchun ekan. Mening shodligim, kelajagimga zamin yaratish payida yurisharkan.
Osmonda bir burgut uchib yuribdi, Qanotin silkitar mag‘rur va masrur. Eh, uning ko‘zlari yonib turibdi, Otash nigohida qat’iy bir g‘urur.
O‘rtamizda behudud yo‘l, Qanotim yo‘q, uchar bo‘lsam. Etmas balki uzatsam qo‘l, Eshitmasman quloq solsam.
Panohim shu Quyosh va shu Er – Ikkisi bir kunda tug‘ilgan Ikkisi mangudir, yoshi teng, Birisi biriga yo‘g‘rilgan.
Oqara boshladi bosh-u to‘kula boshladi tish, Safar yarog'ini qilg'ilki, tushti boshinga ish. Yigitligim boribon, keldi boshima qarilig', Fano yo‘lida bu yanglig' emish borish-u kelish.
Bu g‘azali bilan Hazrat Navoiy asl tasavvufni soxta tasavvufdan himoya qiladi. Chunki shoir sodda, omi odamlar aldanib, o‘zini shayx ko‘rsatib yurgan soxtakor, hiylagar, tamagir kimsalar yetagida yurib, ularga ergashib ketishi jamiyat uchun og‘ir og‘riqlar paydo qilishi, kutilmaganda ijtimoiy-siyosiy muammolar tug‘dirishini juda yaxshi bilgan. Shu bois u shayxlarni avval ikkiga – asl shayxlarga hamda soxta shayxlarga bo‘lib oladi va odamlarni asl shayxlarni soxta (soda) shayxlardan farqlashga chaqiradi.
Bu g’azal shoh va darvesh munosabati haqidagi yaxlit bayonnoma – dastur! Unda shoir shoh va darvesh orasidagi tubsiz jarlikday ko’ringan tafovutni bir-birini rad etuvchi dalil-misollar bilan ajoyib tarzda, hayajon, shavq bilan qiyoslab ko’rsatar ekan, tasavvufning jasoratbaxsh g’oyalaridan biri – darvesh shohdan afzal va ulug’, shuning uchun darvesh shohga emas, shoh darveshga muhtoj, degan fikrni ehtirosini yashirmay, qizg’in ma’qullaydi.
Mast qo’liga tushsa piyola, aslo Uni sindirmoqni ko’rmaydi ravo. Shuncha nozaninlar qo’l, bosh chanog’in Kim sindiradi? Kim bergandi oro?
Bir burchakda qotgan nonga qanoat, Istamadim undan ortiq hashamat, Jon-u dildan xarid etdim faqirlik, Faqirlikdan ortiq ko’rmadim davlat.
Bir so’ngakka sordek qanoat qilg’on, Afzaldir nokasga bo’lgandan mehmon, Nokasning shinnilik nonidan yaxshi O’zing topib yegan burda arpa non.
So’zimga quloq os, ey do’sti a’lo, Dunyo ishlarini o’ylama aslo, Qanoat go’shasin aylabon makon, Olam ishlarini qilgil tomosho.
Tug’ilgandan men sho’rlikning bag’rim qon, Bir jismimda talashadi ikki jon. Jon talashsam, tepamda charx urgan ul, Kapalaklar odamlardan mehribon… Oqqushlarim, oq yomg’irda ucharlar, Saharlardan shudring-sharob icharlar. Tanlamayin qabrlarni qucharlar, Kapalaklar odamlardan mehribon…
Bu Momo Havodan ularga odat: Ushlasa gul ushlar qo`lini faqat, Kuyovga chiqmagan o`zbek qizlarin O`psa faqat shamol o`par yuzlarin. Bu Momo Havodan ularga odat: Nozik belda qirqta kokili qavat, Silasa yomg`irlar silaydi faqat, Ko`rsa faqat osmon ko`rar ko`zlarin — Kuyovga chiqmagan o`zbek qizlarin...
Qaro yerga qo`yib bosh, Bir qizgina uxlaydi. Ko`zlariga to`lib yosh, Hur qizgina uxlaydi. Yotar qurib darmoni, Mangu uxlar gul yanoq. Ko`ngli to`la armoni, Qo`yni to`la qizg`aldoq...
Lolaqizg'aldoq - eng go'zal va nafis gul. Lolaqizg'aldoq - bag'ri qon ayol. Garchi bu she'r Shavkat Rahmon tilidan uning oila a'zolariga bag'ishlab yozilgan bo'lsa-da, unda Muhammad Yusufning ham o'z qismati ko'rinadi. She'rdagi dard, iztirob yuki shu qadar og'irki, uni o'qigan kitobxon tabiiy ravishda lirik qahramon dardini his qiladi va qalbida unga hamdardlik hissini tuyadi...
Jismimda jon borligin dardim aytar, Yaratgan der: "Haq so'zni mardim aytar", Kimligimni el ichra qadrim aytar, Har bandaning qanoti qayrilmasin, Umrin bersin, baxtidan ayrilmasin. Yomg'iri yo'q bulutni bulut demang, Qanot kergan quzg'unni burgut demang, Ko'ngil ko'rki - ishq dardin unut demang, Oshiq bo'lsa, ohidan ayrilmasin, Osmon bo'lsa, mohidan ayrilmasin...
Tun. Bebosh shamollar bastalab kuyin, So’ng uni chizar gul chechaklariga. Menga sezdirmasdan bir qizcha yig’lar Berkinib tushimning burchaklariga. Uzun tutqatordan yugurar tinmay, Ko’zida qotadi arqon-arg’imchoq. Haqiqat qidirib chiqqan edi u, Lek yo’lda yolg’onlar ochdilar quchoq. Bobosidan qolgan cho’pontayoqday Qadrli bilardi hamma odamni...
Shoirlar dunyoni o'zgacha ko'radi, ular boshqalarga o'xshamaydi, deydilar. Darhaqiqat, shunday. Sababi ularda olamning ko'zga ko'rinmas sir-asrorlarini-da ko'ra oluvchi ko'z, boshqalar dardini ham his qila oluvchi qalb, hayot ma'nosi va yashamoq mohiyati haqida mulohaza qila oluvchi uyg'oq idrok mavjud. Biroq buncha fazilatlarni o'zida jamlab yashashning o'zi bo'lmaydi. Shoirlik - o'ta mas'uliyatli va sharafli ish. U qalbga she'riyat pichog'ini sanchib yashamoqdir.
Hayot qiziq. Inson agar tabiatga mehr qo'ysa, quyoshni, oyni, yulduzni, tog'-u toshlarni, gullarni sevsa, bunga hech kim qarshilik qilmaydi, man etmaydi. Ammo... inson o'zi kabi boshqa bir insonga ko'ngil qo'yar ekan, ming xil to'g'anoqlar boshida aylana boshlaydi. Tahdid, qarg'ish, tahqir, istehzo, zaharhanda gaplar, mish-mishlar... muhabbat yo'liga rahna soladi. Inson o'zi o'ylab topgan sun'iy shartlar chirmovug'ini yorib chiqa olmaydi. Balki, shuning uchun ham dunyoda qahr beadad-u muhabbat bebahodir...