Sahifa yuklanmoqda . . .
Bosh - Asarlar - bosh so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Meni asta-asta xazon aylar dard — Meni yuta boshlar torlik, tanqislik... "Yo‘lim qani?", deyman — ko‘rinadi qalb, "Manzil qayda", deyman — kelar yolg‘izlik.
Kunduzlari bedardlik yomon, Kechalari beomon og‘riq. Eshikni och, turibman vayron Derazada sollangan yorug‘.
Mening o‘ng qo‘lim bor, Mening so‘l qo‘lim. O‘ng tomonim — bo‘m-bo‘sh, So‘lida — yurak. Yuraksiz tomonda (Bilmayman o‘zim!) Yuraksiz boshim ham bo‘lishi kerak.
Kechalari yurak sanchadi, Tutunlarga to‘ladi boshim. Rutubatli tunni yanchgani, Ruhimda bir porla, quyoshim.
Armonlarim ushalsin deb Senga qaradim, osmon. Yulduzlaring duvva-duvva To‘kildi-ku boshimdan.
Ona qandoq o‘yin boshlab qo‘ydim men, Qandoq savdolarga boshimni berdim. Qandoq sahrolarda yurgandim ona, Qirq yil tovonimdan tikanlar terdim.
Aya, Yosh boshimga qildim ko‘p xato, Biroq xatolarni hech tan olmadim. Ko‘ngil olishni-ku bilmayman, hatto Ko‘ngil berishni ham o‘rganolmadim.
Katta korxonaga boshliq amakim, Jamoaga doim “aql” beradi. Amakimning fe’li bizlarga ma’lum, Gapini qaytarsak yomon ko‘radi.
Topolmay so'z ta'riflarim sayqalga, O'xshataman azim daryo baykalga, Bosh egaman qarshimdagi haykalga. So'rayman ulardan pinhona izoh.
U tushimga kirar har sahar, Tortqilarmish sochlarin sabo. Hidlarmish menga gulsafsar, Ko‘ksimga bosh qo‘yib dilrabo.
Tun chodirin yopinadi kelinday, Sayyoralar pirpiraydi boshimda. Hasos o‘ylar tortqilashib qo‘limdan, Sukut qizi ta’zim qilar qoshimda.
Boshimizda bir parcha osmon, Poyimizda bir qism tuproq. Otingni ko‘p qistama, o‘g‘lon, Yana o‘zing bilasan biroq…
Ey yor, sening vaslingga yetmak mushkil, Farxunda hadisingni eshitmak mushkil. Ishqingni dog'i bartaraf etmak mushkil, Boshni olibon bir sari ketmak mushkil.
Dushmanniki, bu dahr zabardast qilur, Naxvat mayidin bir necha kun mast qilur. G‘am yemaki, yetkursa boshini ko‘kka, Oxir yana yer kibi oni past qilur.
Davron meni o‘tkardi sar-u somondin, Oyirdi meni bir yo‘la xon-u mondin. Gah boshima toj, gah baloyi ta'na, Nelarki boshimg'a kelmadi davrondin.
Sochining savdosi tushti boshima boshdin yana, Tiyra bo‘ldi ro‘zg'orim ul qaro qoshdin yana. Men xud ul tifli parivashg'a ko‘ngul berdim, vale, Xonumonim nogahon buzulmag'ay boshdin yana. Yuz yomonliq ko‘rub ondin telba bo‘ldung, ey ko‘ngul, Yaxshilig'ni ko‘z turarsen ul parivashdin yana. Tosh urar atfol mani, uyida forig‘ ul pari, Telbalardek qichqirurmen har zamon toshdin yana. Oyog'im yetgancha Boburdek ketar erdim, netay, Sochining savdosi tushti boshima boshdin yana.
Oqara boshladi bosh-u to‘kula boshladi tish, Safar yarog'ini qilg'ilki, tushti boshinga ish. Yigitligim boribon, keldi boshima qarilig', Fano yo‘lida bu yanglig' emish borish-u kelish.
Rahm etib, ey do‘stlar, majruh ko‘ksumni yoring, Qo‘l yolang aylab solib, har yon ichimni axtoring. Uchrasa yuzi qora ko‘nglum tutub, tortub, uzub, O‘tqa solib o‘rtabon, jonimni andin qutqoring.
Do‘stlar, mahram deb elga roz ifsho qilmangiz, Boshingizg'a yuz balo kuch birla paydo qilmangiz. Fosh qilmang roz, chunkim asray olmay qildingiz, O‘zgalardin asramoq bore tamanno qilmangiz.
Ushbu g’azalda oshiqning xokisorligi va yor ishqida sadoqati g’oyat go’zal tarzda aks ettirilgan. Ha, inson dunyoda bir marta yashaydi. Unda har kim ko’ngli istagan inson bilan birga bo’lishni orzu qiladi. Ammo hayotning beshafqat qonunlariga ko’ra, inson hamisha ham bu istagiga yetavermaydi – unga bu yo’lda ko’p narsa g’ov bo’lishi mumkin. Ammo oshiqning ishqi shu qadar kuchliki, u ma’shuqa bilan birga bo’lib, o’z ko’ngil halovatiga yetishni o’ylamaydi. Balki ma’shuqaning ko’nglini o’ylab, unga “ko’ngli istagan yorlar” bilan baxtli bo’lishni, o’zidan va o’zi kabi ko’ngli istamas kishilardan ozod bo’lishni tilaydi!
O‘n sakkiz yosh – o‘smirlikning tugab, umrning navqiron fasliga qadam qo‘yish pallasi. Bu yoshdan boshlab olamga o‘zgacha ko‘z bilan nazar tashlab, o‘zgacha fikrlash, borliqni tushunish – his etishdagi nozik zehn, hayot va yashash falsafasini anglash yangi bosqichga ko‘tariladi. O‘n sakkiz yoshli sarvinozning kamoloti va latofati, boshidagi g‘avg‘olarning boisi ham shu bilan izohlansa, ne ajab. Balki o‘n sakkiz yosh insonning aqli ravshanlashib, dunyoni o‘zgacha ko‘z bilan idrok eta boshlagan, ham jisman, ham ma’nan ayni kamolotga yetgan davridir. Shuning uchun shoir bu g‘azalda aynan shu yoshni qalamga olgandir…
Bu g’azal shoh va darvesh munosabati haqidagi yaxlit bayonnoma – dastur! Unda shoir shoh va darvesh orasidagi tubsiz jarlikday ko’ringan tafovutni bir-birini rad etuvchi dalil-misollar bilan ajoyib tarzda, hayajon, shavq bilan qiyoslab ko’rsatar ekan, tasavvufning jasoratbaxsh g’oyalaridan biri – darvesh shohdan afzal va ulug’, shuning uchun darvesh shohga emas, shoh darveshga muhtoj, degan fikrni ehtirosini yashirmay, qizg’in ma’qullaydi.
Alisher Navoiy g’azallari orasida qanoat, shukronalik tuyg’ulari aks etgan asarlar anchagina. Biroq mazkur she’rda mana shu kayfiyatga ters holat, yaxshilikka yomonlik ko’rgan kishi tuyg’ulari aks etganligini ko’rish mumkin. Shoirning mahorati shundaki, go’yoki tasdiqqa o’xshab tuyuladigan va shukronalikni ifodalashga xizmat qilishi lozim bo’lgan so’zlar so’roq ohangi berilishi bilan shoir ko’zda tutgan iztirob ma’nosini ifodalaydigan bo’ladi.
Kampir tong qorong‘isida xamir qilgani turib ho‘kizidan xabar oldi. O!.. Ho‘kiz yo‘q, og‘il ko‘cha tomondan teshilgan... Dehqonning uyi kuysa kuysin, ho‘kizi yo‘qolmasin. Bir qop somon, o‘n-o‘n beshta xoda, bir arava qamish—uy, ho‘kiz topish uchun necha zamonlar qozonni suvga tashlab qo‘yish kerak bo‘ladi. Odamlar dod ovoziga o‘rganib qolgan: birovni eri uradi, birovning uyi xatga tushadi...