Sahifa yuklanmoqda . . .
Kulgi - Asarlar - kulgi so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Siz qarg‘aysiz taqdiringizni, Ham aytasiz unga tashakkur: — Biz yo‘q qildik bir-birimizni... Biz yo‘q qildik...Xudoga shukur!...
Zanjirlarni uzdim, G‘ullarni buzdim. Oxir zindonni ham ayladim vayron. Erkin havo bilan hur bazm tuzdim — O‘ynadim bearmon, Kuldim bearmon.
Sen hali yoshliging bilan ovvora... Men ko‘zni yumdimmi, keladi bosib Ham shonli, ham besha’n, hamda bechora Xotira yukining og‘ir karvoni.
Notiq ryumkani olib o’rnidan turdi. Qoshlari chimirildi, rangi bir oz o’zgardi, avval ryumkaga, keyin uyining burchagiga qarab so’z boshladi: - O’rtoq rafiqam! Ijozat berasiz, xushchaqchaq hayotimizni sharaf bilan davom ettirib, oilaviy burchimizni namunalik bajarib kelayotganimizga bir yil to’lgan kunda sizni bevosita tabrik qilishga! Xotin bu muqaddimani hazil gumon qilganligi uchun qiyqirib chapak chaldi. Notiq yana ham jiddiyroq qiyofada davom etdi: - Bundan 365 kun muqaddam siz bilan biz o’z hayotimizda qat’iy burilish yasab, zo’r sinovlar sharoitiga bevosita qadam qo’ydik. Ilgarigi vaqtda faqat erkak, endilikda esa ham erkak, ham xotin boshchilik qiladigan oila masalasi o’zingizga ma’lum bo’lganligi uchun bunga keng ravishda to’xtab o’tirishni lozim ko’rmayman. Notiq oila to’g’risida o’z fikrini bayon qilganidan so’ng “Xotin va sotsializm” degan kitobning bir yeridan uch, yana bir yeridan ikki, yana bir yeridan bir yarim sahifa o’qib berdi.
Kecha sharob izlab bosar edim yo’l, Yo’lda yotar o’tda qovjiragan gul, Dedim: “Gunohing ne – kuydiribdurlar?” “Bir nafas chamanda kuldim”, dedi ul.
Aylanaman, Sharqni kezib aylanaman, Iboli bir yor topolmay o'ylanaman. O'z yurtimning suluvlari til uqmasa, Uzun ko'ylak turkman qizga uylanaman... Ko'zim tushsa yuzlari lov-lov yonadi, Yelkasida qirqta chaman tovlanadi, Kesilmagan kokillari to'lg'onadi, Uzun ko'ylak turkman qizga uylanaman...
Ko`nglim qolsa bulbuldan ham, guldan ham, Qolar bo`lsam bir kun axir tildan ham… Agar bir zot yig`lasa chin dildan ham – Onam yig`lar, onam yig`lar, onam u… Sig`may qolsam shunday keng bu jahona, Osmonlarga ruhim bo`lsa ravona, Jonsiz tanim ustida ham parvona – Onam yig`lar, onam yig`lar, onam u…
Qo`rqaman, ertaga men o`lib ketsam, Yotar bo`lsam qumga botib ko`zlarim, Ko`nglimni ko`chkiday bosadi bir g`am – Yig`lashni ham bilmas mening qizlarim… Eng yaqin do`stlarim g`iybatim qilar, Eng zaif dushmanim ustimdan kular. Ular-ku, ne qilsa o`zlari bilar, Yig`lashni ham bilmas mening qizlarim…
Bu she'r pokiza va nafis muhabbat qissasidan so'zlaydi. Undagi oshiqlar ko'cha-ko'yda yetaklashib yurmaydi, bir-biriga behayo ko'zlar bilan termulishmaydi. Ular muhabbati ham o'zlari kabi go'zal. Lirik qahramonning oddiygina hayotiga nur bo'lib kirib kelgan bu malak shunchalar hayoli, shunchalar pokizaki, oshiq uning suratiga boqib, "Meni suyasizmi?" deya so'roqlagani uchun hatto surati ham qizarib ketadi...
Muhabbat va rashk. Ikkisi egiz tushunchalar. Sababi biri ikkinchisisiz mavjud bo'la olmaydi. Inson o'z sevganini dunyoda hamma-hammadan - hatto oy-u yulduzlardan, gul-u giyohlardan, bahor-u yozlardan qizg'onadi. Oshiq ma'shuqasini o'z qalbi qadar yaqin ko'radi. Qalbsiz yashab bo'lmagani kabi mahbubasidan ham yiroq hayot kechirishni tasavvur eta olmaydi. U butun borlig'i bilan sevgilisiga qarata: "Sen faqat menikisan! Men seni hech kimga bermayman!" deydi...
Hayot qiziq. Inson agar tabiatga mehr qo'ysa, quyoshni, oyni, yulduzni, tog'-u toshlarni, gullarni sevsa, bunga hech kim qarshilik qilmaydi, man etmaydi. Ammo... inson o'zi kabi boshqa bir insonga ko'ngil qo'yar ekan, ming xil to'g'anoqlar boshida aylana boshlaydi. Tahdid, qarg'ish, tahqir, istehzo, zaharhanda gaplar, mish-mishlar... muhabbat yo'liga rahna soladi. Inson o'zi o'ylab topgan sun'iy shartlar chirmovug'ini yorib chiqa olmaydi. Balki, shuning uchun ham dunyoda qahr beadad-u muhabbat bebahodir...
Shubhasiz, shayton insoniyatning dushmanidir. Eng qiyini, u odamga faqat tashqi tomondan emas, ko'pincha ichki tomondan - uning o'z nafsi orqali yaqinlashadi va ko'ngliga qutqu solib, uni turli yovuz maqsadlarga, qing'ir yo'llarga boshlaydi. Binobarin, tashqi dushman bilan kurashib, uni yengish oson, biroq o'z nafsini jilovlamoq, nafsoniy istaklarni yengmoq anchayin mushkuldir. Bu o'ta mas'uliyatli ish inson zimmasiga yuklangan muhim bir vazifa bo'lib, buni uddalay olgan kishilargina tom ma'noda shaytonni yenggan zotlardir.
Mazkur she'rda shoira o'z hayotini sarhisob qiladi, o'zi bosib o'tgan hayot yo'liga nazar tashlaydi va o'z umridan minnatdor bo'ladi. Negaki u o'z hayoti davomida iymonini sotmadi, vijdoniga hiyonat qilmadi, pok qalbiga sodiq qoldi. Shoira hayotni yorqin ranglarda ko'ra oldi: tabassum kerak bo'lgan o'rinda charaqlab kuldi, suyish lozim bo'lganda telbalarcha suydi...
“Sokin isyon”... Bu ikki so'z aslida bir qozonda qaynamaydi − sokinlik isyonni, isyon sokinlikni inkor etadi. Hech ham qovushmaydi ular go'yo. Lekin Shavkat Rahmonning o’zini shaxsan tanigan, yaqindan bilganlar bu ikki ters holat uning shaxsiyatida nihoyatda munosib ravishda qovushganini, bir-biri bilan rosa chiqishganini ko'radi. Shoirning bu sokin isyoni qayg'uli yoki g'azabga minilgan onlardagina emas, balki “eng baxtiyor lahzalarda ham” so'nmaydi. Chunki uning tuyg'ulari yuzada emas...
Bu hikoyada ajoyib bir voqea tasvirlanadi. U ov qilish uchun yo'lga chiqqan odam tilidan yozilgan. Bir kuni u yomg'irda qolib ketadi va yo'lovchilar birrov qo'nib o'tishiga mo'ljallangan kamarchaga kirib jon saqlaydi. Kamarchada yana bir kishi bor edi. Sirtdan qaraganda oddiygina bo'lib ko'ringan bu odam hikoya so'ngida ovchi yigitni hayratda qoldiradi...
Mazkur she'r ishqiy lirikaning yorqin namunasi bo'lib, unda muallifning armon-u alamlar to'la muhabbati, qalb hasratlari ifoda etilgan. She'rda lirik qahramon bevafo yorga murojaat etib: "meni yana o'zingga rom etib, ko'nglimni xohlagan ko'yingga solaman deb o'ylama, sening asl qiyofangdan ogohman. Yaxshisi, mendan uzoq bo'laqol", deydi.
Ushbu she'rda Cho'lponning buyuk va xassos qalbini ko'rgandek bo'lasiz. She'r hamdardlik hislariga to'la bo'lib, uni o'qigach, shoir "Binafsha" so'zi ostiga qanday mazmunni berkitganini bilib olishingiz mumkin.
Biz bu she’rni o‘qir ekanmiz, 20-yillarda mustamlakachi bolsheviklar tufayli o‘zbek yurti va o‘zbek xalqining boshiga tushgan falokatlarni ko‘rgandek bo‘lamiz. Shoir bu balo-ofatlarni keltirgan, o‘lkamizni vayron etib, daryo-daryo qonlarni oqizgan yovuzlarni la’natlamaydi, ularga g‘azab va nafrat toshlarini otmaydi, balki mudhish tarixning shohidi sifatida yuragidan oqib turgan ko‘z yoshlari bilan tarix sahifalariga qayd etadi.
"Odamlarga beg'araz kulgi ulashib, ularning qalbidan g'uborlarni ketkazuvchi hazil chinakam hazil, aks holda, u bema'nilikdan o'zga narsa emas", deydilar. Ushbu hikoya qahramonlari ham katta odamlar bo'lishiga qaramay, ana shunday bema'nilikni o'ziga odat qilgan kishilardir. Hikoya bilan tanishish jarayonida ba'zi hazillarning tagi zil ekaniga o'zingiz ham amin bo'lasiz.