Sahifa yuklanmoqda . . .
Ranj - Asarlar - ranj so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
O‘lum uyqusig'a borib jahondin bo‘ldum osuda, Meni istasangiz, ey do‘stlar, ko‘rgaysiz uyquda. Nekim taqdir bo‘lsa, ul bo‘lur tahqiq bilgaysiz, Erur jang-u jadal, ranj-u riyozat barcha behuda. O‘zungni shod tutqil, g'am yema dunyo uchun zinhor, Ki, bir dam g'am yemakka arzimas dunyoyi farsuda. Zamona ahli ichra, ey ko‘ngul, oyo topilg'aymu, Seningdek dard paymo-vu meningdek dard paymuda. Ulusdin tinmadim umrimda hargiz lahzaye, Bobur, Magar o‘lsam bu olam ahlidin bo‘lg'aymen osuda.
Kechti umrum naqdi g‘aflat birla nodonlig‘da hayf, Qolg‘ani sarf o‘ldi anduh-u pushaymonlig‘da hayf. Jong‘a bir dushvorlig‘ qo‘ymay riyozat ranjidin, Sarf bo‘ldi naqdi avqotim tan osonlig‘da hayf.
Kimsani ranjitma, ranjitma, hayhot, G’azabing birovga sochmagil, ey zot. O’zing ranj chek-u, hech kimni ranjitma, Rohat desang agar, o’zing g’amga bot.
Namoz, ro’za dema, bo’lsa imkoning Kimsadan ayama bir luqma noning, Kishini ranjitma, g’iybatin qilma, Shundan senga boqar ikki jahoning.
Jahon haqiqati majozdir, ey dil, Behudaga ranj-u anduh chekmagil, Qazoga taslim bo’l, ko’p-oziga ko’n, Qazo qalambarin o’zgarmas deb bil.
Afving bor – gunohdan qo’rquv bilmayman, Rizq berding- yo’l ranjin ko’zga ilmayman, Rahmingdan oq yuz-la tursam Mahsharda, Nomim qora deya tashvish qilmayman.
Yaxshi nom-la mashhur bo’lmoq yaxshidur, Dema, charxdan ranjur bo’lmoq yaxshidur, Tok suvidan maxmur bo’lmoq yaxshidur, Dema, zuhddan mag’rur bo’lmoq yaxshidur.
Sodda Muhammadman, Sodda Muhammad. Turkman qizni maqtab baloga qoldim. Ko`ylagiga havas qilgandim faqat, Toabad tuganmas g`avg`oga qoldim… Nedan ranjidingiz, jon singillarim, Qaboqlar uyuldi, chimrildi qoshlar. Turkman tushunmay tosh otsa, chidardim, Ammo yomon botdi siz otgan toshlar...
Mazkur she'r muhabbatga egiz tuyg'u rashk xususida. Lirik qahramon sevgan yorini begonalar tugul hatto o'zidan ham qizg'onib, uzoqroq termulib qolsa, ko'zidan ham g'ash bo'lib yurishini aytar ekan, o'quvchi qalbi ham bu go'zal tasvir ta'sirida ana shunday go'zal hislarga oshno bo'lishiga ishonamiz.
Firoq mavzusida bitilgan bu she'rda shoir dastlab uch holat haqida fikr yuritadi: sevishganlarning bir-biridan judoligi, yorning tashlab ketishi, javobsiz muhabbat. Bularning hech biri chinakam firoq emas -, deydi shoir, - zero, bu dardlarning barchasiga davo bor. Ammo chinakam firoq - bu kim bilandir hayotingni bog'lab, bir umr birga yashasang-u, biroq qalban yaqin bo'lmasang... Bu dardga davo yo'q. Negaki chinakam olislik jismlarning emas, qalblarning bir-biridan olisligidir...
Ushbu she'rda maktabning barcha ezgu jihatlari ulug'lanadi va shoir barchani maktabga borib, ilm olib, ma'rifatga yuzlanishga chorlaydi.
Furqatning ushbu g‘azali-tabiat lirikasining namunasi. Unda ko‘klam kelishi bilan tabiatda ro‘y berayotgan go‘zal o‘zgarishlarni g‘oyat sinchiklab kuzatgan shoirning qalb kechinmalari aks etgan. Shoir o‘tkinchi umrni go‘zallik qo‘ynida ezgulik bilan o‘tkazishni istaydi. Chunki bahorgina emas, umr ham o‘tkinchi-“g‘animat”.
Ogahiy ijodida uning «Ogohnoma» qasidasi salmoqli o’rin tutadi. Bu asar Muhammad Rahimxon Soniy, ya’ni Feruz Xiva taxtiga chiqishi munosabati bilan bitilgan. Qasida shohga tabrik va otasining o’limi uchun unga hamdardlik bilan boshlanadi. Ogahiy boshqa qasidago’ylar singari yosh hukmdorni maqtab, xushomad tulporini maydonga surmaydi, balki yurt boshqarish yuzasidan aniq va foydali o’gitlar beradi.
Ushbu g'azalda atrofidagi insonlarning nokomilligidan iztirob chekayotgan, shu bilan birga o’zida ezgu fazilatlarni shakllantirishga urinayotgan orif shaxs kayfiyati ifoda etilgan. G’azalning lirik qahramoni topgan oshnolar, orttirgan do’stlar sinovdan o’tolmaganlar, ishonchni oqlolmaganlar. Chunki bundaylar davlatiga qarab do’stlik ixtiyor etgan kimsalardir.
Mazkur g’azalda oshiq iztiroblari, visol ilinji, hijron azobining quyuq tasviri berilgan. Lirik qahramon ko’ngil qo’ygan chog’dayoq muhabbat dardidan «o’lmakdan o’zga davo» yo’qligini biladi. Lekin ko’ngil dardiga chora yo’q. Unga buyurib bo’lmaydi. Ma’shuqaning yuzi shu darajada go’zalki, tiniqligi bilan maqtanadigan ko’zgu qizning yuzini ko’rgach, o’zining safosi -tiniqligi yo’qligiga iqror bo’ladi…