Sahifa yuklanmoqda . . .
Tor - Asarlar - tor so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Yaxshilab qarab ol, bu bino — qafas. Men — qushman. Vujudim shift sari o‘rlar. Odamlar entikib oladi nafas, Asabiy titranar projektorlar.
Bu ayolga xush yoqmaydi qon, Cho‘zganicha titragan qo‘lin, Shivirlaydi behushu bejon: — O‘lim...o‘lim...Mag‘lubga o‘lim...
Yoshi oltmishlardan oshgan, gardishi va oynasi qalin ko‘zoynagiyu sarg‘ayib ketsa ham boshidan tushmaydigan Marg‘ilon do‘ppisi bilan qishloqqa taniqli bo‘lgan Tohir domla endi yangi nom bilan odamlarning og‘ziga tushdi: uning to‘qqiz yashar nevarasi to‘p o‘ynatib, antiqa hunarlarni ko‘rsatayotganmish!
Korxonada odatiy yig‘in, Direktor muovinga berdi navbatni. Tili biyron ekan muovinning juda, Qiyib tashlar ekan dokladni.
Bu kajraftor osmon qilmishi nosog’, Qilgani bormi hech kimsa dilin chog’? Dunyoda kimniki ko’rma, dog’ dili, Falak esa qo’yar dog’ ustiga dog’.
Ko`nglim qolsa bulbuldan ham, guldan ham, Qolar bo`lsam bir kun axir tildan ham… Agar bir zot yig`lasa chin dildan ham – Onam yig`lar, onam yig`lar, onam u… Sig`may qolsam shunday keng bu jahona, Osmonlarga ruhim bo`lsa ravona, Jonsiz tanim ustida ham parvona – Onam yig`lar, onam yig`lar, onam u…
Vatan haqida yozilgan she'rlar juda ko'p, ammo ular orasida Muhammad Yusuf she'rlari o'zining soddaligi, samimiyligi, dilga yaqinligi bilan ajralib turadi. Ushbu she'rning lirik qahramoni ham Vatanini shunchaki sevmaydi, balki yurak-yuragidan bir insoniy muhabbat bilan sevadiki, u Rimni bedapoyaga, Parijning eng go'zal restoranini esa yurtining bitta tandiriga ham almashmaydi...
Tun. Bebosh shamollar bastalab kuyin, So’ng uni chizar gul chechaklariga. Menga sezdirmasdan bir qizcha yig’lar Berkinib tushimning burchaklariga. Uzun tutqatordan yugurar tinmay, Ko’zida qotadi arqon-arg’imchoq. Haqiqat qidirib chiqqan edi u, Lek yo’lda yolg’onlar ochdilar quchoq. Bobosidan qolgan cho’pontayoqday Qadrli bilardi hamma odamni...
Yomg‘irlar suratin chizar qumlarga, To‘lqinlar zarbidan titraydi sohil. Mayoqlar chorlagan olis ufqlarga, Dengiz kemalarni kuzatar og‘ir. Olmos cho‘qqilarni tark etar ellar, Keskir bo‘ronlarga aylanib minbad. ellardek o‘tayotgan aziz umrning Qaylarda nihoya topishi g‘alat. Necha bor uzilar yurak torlari, Kimlar qayta bog‘lar bu rishtalarni...
Usmon Azim she'riyatida balladalar alohida o'rin tutadi. Ammo ushbu ballada o'z nomiga mos ravishda o'z beshafqatligi bilan ajralib turadi. U beshafqat hayotning beshafqat manzarasi haqida. To'y. O'rtada raqqosa muqom qilmoqda. Hayo, or, nomus, sharm bu manzilga begona. Faqat ichkilikbozlik, pul, qo'shiq, soxta noz-u ishvalar. Agar ayol kishi erkak zotining nomusi bo'lsa, ushbu jirkanch bozorda nomusni pulga sotayotgan raqqosaga "To'xta!" deyuvchi biror-bir erkak topilmaydi...
"Shu kunlarda bahorga zorman"... Qiziq, shoira bahor deganda nimani nazarda tutdi ekan? Yoshliknimi? Muhabbatnimi? Yorqin hislarnimi? Ilhomnimi? Yoxud sevgan yoriga bo'lgan sog'inchni ifoda etdimikan u? Bu haqda darhol hukm chiqarib yuborishdan yiroqmiz. Har bir o'quvchi mazkur she'r mutolaasi orqali o'z fikr-mulohazalariga ega bo'lgani ma'qul...
Tabiat va Odam... Ular asli bir tushuncha. Sababi inson ham asli tabiatning bir bo'lagi. Inson tabiat bag'rida tug'iladi, o'sadi, kamol topadi, vafot etadi. Bobolarimiz aytganlaridek, yerdan yaraldik va o'lganimizda ham yer bizni o'z bag'riga oladi. Shu bois ham tabiatni ona deb ataymiz. Ammo afsuski, ko'p hollarda inson ana shu ona tabiatga qarshi ish tutadi. Hayotning bir adolatli qonuni bor: har bir amal javobsiz qolmaydi. Ezgulik ezgulikni, yovuzlik yovuzlikni taqozo qiladi...
Baxt tushunchasini har kim har xil anglaydi. Jumladan, ushbu she'r qahramoni ham unga o'ziga xos - jiddiy yondashadi. Uning ko‘nglini hayotning mayda-chuyda ho-yu havaslari, o‘tkinchi manfaatlari armonga to‘ldirolmaydi. Bu lirik qahramon o‘ziga hayotda nihoyatda katta talablar qo‘yadi. O‘sha talablarga loyiq bo‘lolmaslik uni xavotirga soladi, cho‘chisa shundan cho‘chiydi...
Inson bolasi yaralibdiki, qullikka, erksizlikka, mutelikka qarshi kurashib keladi. Tabiatan erk farzandi bo‘lgan shoir uchun o‘zidan minglab yillar ilgari o‘tgan insonlar qismati ham begona emas. U erksizlikning har bir qurbonini o‘z tug‘ishganiday ko‘radi, zolimlardan ularning xunini so‘raydi. Mazkur she'r go‘yo Usmon Nosirning o‘zini kutayotgan og‘ir erksizlik, surgun zulmatlariga oldindan ko‘targan isyonidek yangraydi!
"Qozi Muhammad Rajab Avjning o‘zi to’g’risidagi g‘azali" deya nomlangan ushbu g'azal hajviy yo'sinda bitilgan bo'lib, unda shoir qozini yomon amallari uchun shunchaki qoralamaydi, balki qozining o'zi go'yo o'z qilmishlarini bayon etib, o'z-o'zini fosh qiladi.
Mazkur she’r Ogahiyning mashhur “Bo’lmasa bo’lmasin netay” radifli g’azaliga hamohang tarzda yozilgan bo’lishiga qaramay, undagi oshiq holati tamomila o’zgacha: U yorining kelmaganidan azoblanmaydi, aksincha suyunadi. Nega? Buni g’azalni o’qigach, bilib olasiz.
Ushbu g'azal Ogahiy lirikasidagi eng e'tiborli g'azallardan biri sanaladi. Uning lirik qahramoni taqdiri ham o'zgacha. Oshiq tun-u kun ishq o'tidan nola-fig'on chekadi, jon-u jismi azoblanadi. Hatto u shu qadar ko'p ko'zyosh to'kadiki, bu yoshlar qirg'oqsiz ummonga aylanadi. Ammo ma'shuqadan hech qanday javob yo'q. U oshiq holiga beparvo yuraveradi. Ammo bir kun unga oshig'ing ishqingda daryo-daryo ko'zyosh to'kib o'ldi deyishadi. Shunda qiz javob beradi: "Mening ham ko'zyoshlarim daryo-daryo"...
Mazkur g'azal tuyg’ular samimiyati, ayriliq tasvirining tabiiyligi, badiiy ifoda yo’sinining soddavashligi bilan alohida e’tiborga sazovordir. G’azal lirik qahramonning o’z qismati haqida o’ylar ekan, jo’ngina hayotiy hodisadan teran ma’no qidirishi bilan boshlanadi...
Tarji’band Muhammad Alixonga shikoyat shaklida yozilgan. Og’izdan-og’izga o’tib kelgan ma’lumotlarga qaraganda, Uvaysiy Qo’qonda Nodirabegim in’om etgan hovlida yashab turganida, Qashqardan kelgan Hasan degan uysiz baqqolga omonatga joy beradi. Biroq u ko’p o’tmay, tovlamachilik yo’li bilan ushbu hovlini o’ziniki qilib olishga erishadi...
Ushbu g'azalda odamlar nokomilligidan, nafs manfaati yo’lidagi qilmishlari sabab pokiza tuyg’ular ularni tark etganligidan ozorlangan ezgu qalb egasining sezimlari aks etadi.
Ushbu g'azalda ma’shuqa bergan azoblardan ruhiga taskin izlaydigan oshiq tuyg’ulari g’oyat o’ziga xos tarzda tasvir etiladi.
Mazkur ruboiyda muhabbat tuyg’ulari aks etgan bo'lib, misrada so’zlar shu qadar tanlab, hamma ma’no ohanglari ko’zda tutib ishlatilganki, bu yuksak san’atkorlikdan nishonadir.
Bobur -hamma mutafakkirlar singari olam, odam va ularning sirlari haqida ko’p o’ylaydigan kishi. O’zi komillik yo’liga tushgan bir solik sifatida o’zgalardan ham yuksak ma’naviy sifatlarga egalik, baland odamgarchilik kutadi. Ammo hayotning o’yinlari ham shundaki, kutilgan ezgu mo’ljallarga kamdan-kam hollardagina erishiladi. Bu hol ta’sirchan, shoirona qalbdan ushbu norozilik otilib chiqishiga sabab bo’ladi...
Tuyuq "yoza men" so'zlari tajnisiga asoslangan. Satrlar ketma-ketligi asosida talqin etilganda quyidagicha fikrlar ilgari surilgani ma’lum bo‘ladi: Charxi kajraftor (egri aylanuvchi charx, zamon) elidan noroziman, (Chunki) hijron (ayriliq) qishidan yozga chiqa olmadim. Har qancha u shohga qulluq (iltifotli maktub) yozganim bilan meni bir yorliq (maktub) bilan u yod etmaydi.