Sahifa yuklanmoqda . . .
She'r - Asarlar - she'r so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Bisotimni bog`da bir halol, Kapalakka almashaman men. Hayotimni ko`kdagi zilol, Kamalakka almashaman men. Yog`dularga ko`milgan shahar Betonlari biqinni chaqar. Uyim qasr bo`lsa ham agar, Guvalakka almashaman men...
Topmoq - yo‘qotmoqdir, Yo‘qotmoq – topmoq, Sen so‘lib, Men yashab, To‘lishimga boq. Sensiz topganimdan Ko‘proq yo‘qotdim – Sen meni yupatding, Seni yig‘latdim, Sen meni yaratding, Seni tugatdim. Uyalmay ONA deb, Kelishimga boq!.. Sog‘inch haqda she’rlar Yozdim o‘zimcha, Mendan peshonangda Dog‘lar tizimcha. O‘g‘il bo‘lmay o‘lay, Attang, ming attang. Qiz tug‘sang netardi, Ko‘proq qiz tug‘sang!.. Tirgak bo‘lolmadim Bitta qizingcha...
Lolaqizg'aldoq - eng go'zal va nafis gul. Lolaqizg'aldoq - bag'ri qon ayol. Garchi bu she'r Shavkat Rahmon tilidan uning oila a'zolariga bag'ishlab yozilgan bo'lsa-da, unda Muhammad Yusufning ham o'z qismati ko'rinadi. She'rdagi dard, iztirob yuki shu qadar og'irki, uni o'qigan kitobxon tabiiy ravishda lirik qahramon dardini his qiladi va qalbida unga hamdardlik hissini tuyadi...
Tongda bulut ko’zidan Yoshlar oqizdi tim-tim. Shu yomg’irdek tomchilab O’tib bormoqda umrim. Kunlarga tuzoq qo’yib Topolmadim saydimni. Har behuda yumushim Oshkor qilar aybimni. Chechaklarga she’r o’qib, Daraxt sochin taradim. Ko’zingizga so’nggi bor, Ona, qachon qaradim?..
Ruhing chiqdi asfalt yo’llarga — Hamma yoqda yashil chiroqlar. Senga to’siq qo’yolmas endi She’rda hisni qisgan turoqlar. Mana-Xadra. Senga tanish joy, O’rindiqqa cho’kasan behol Yuragingning darchasin ochib, Mo’ralaydi achchiq bir xayol. Xotiringning so’qmoqlarida, Tentiraysan topay deb hayot...
Ushbu she'r hazilomuz ruhda bo'lib, unda shahardan o'ziga qo'nim topgan qishloqlik shoir yigitning kechinmalari nozik yumor bilan ifodalangan. May oxirlab, o'rim davri boshlansa-da, lirik qahramon qishloqqa qaytmay, shahardan turib, dehqon sha'nini olqishlovchi she'rlar bitishni afzal ko'radi. Ammo uning qalbi shunchalar sodda va beg'uborki, u o'z qilmishidan o'zi uyaladi, ko'chadagi har bir yo'lovchi unga ta'nali nigoh bilan boqayotganday tuyuladi...
Har bir inson yuksaklikka intiladi. Yuksalmoq umidida o'qiydi, ilm oladi, mehnat qiladi, kurashadi, to'siqlarni yengadi, ijod qiladi,... U bir kun bu maqsadlarga erishar ham. Uni hamma juda ulug' va yuksak odam deb bilar. Biroq u baribir bir inson uchun oddiygina bola bo'lib qolaveradi. O'sha "katta" odam ham mana shu inson tizzasiga bosh qo'yib, tinchgina orom olishni, uning qoshida o'z dardlari-xatolariga bir-bir iqror bo'lishni tilaydi. Chunki bu inson uni hamisha tushunishi va ovutishiga shubha qilmaydi. U - Onadir.
Muhabbat va rashk. Ikkisi egiz tushunchalar. Sababi biri ikkinchisisiz mavjud bo'la olmaydi. Inson o'z sevganini dunyoda hamma-hammadan - hatto oy-u yulduzlardan, gul-u giyohlardan, bahor-u yozlardan qizg'onadi. Oshiq ma'shuqasini o'z qalbi qadar yaqin ko'radi. Qalbsiz yashab bo'lmagani kabi mahbubasidan ham yiroq hayot kechirishni tasavvur eta olmaydi. U butun borlig'i bilan sevgilisiga qarata: "Sen faqat menikisan! Men seni hech kimga bermayman!" deydi...
Ushbu she'rda insonning yurak qatlarida bo'ladigan, hatto eng yaqin do'stga ham aytish, tushuntirish imkonsiz bo'lgan hislar juda ta'sirchan va sof holda ifoda etilgan. Alloh qaysidir bandasiga ulkan dard - shoirlik qismatini berar ekan, unga shu dardni ko'tara oluvchi ulkan yurak ham beradi. Binobarin, bunday ulkan yurak bilan inson kichikkina qishloqqa sig'maydi. U bu yerdan ketishga majbur. Ammo qayerga bormasin, dasht - vatani unga hamisha hamrohlik qiladi...
Shoirlar dunyoni o'zgacha ko'radi, ular boshqalarga o'xshamaydi, deydilar. Darhaqiqat, shunday. Sababi ularda olamning ko'zga ko'rinmas sir-asrorlarini-da ko'ra oluvchi ko'z, boshqalar dardini ham his qila oluvchi qalb, hayot ma'nosi va yashamoq mohiyati haqida mulohaza qila oluvchi uyg'oq idrok mavjud. Biroq buncha fazilatlarni o'zida jamlab yashashning o'zi bo'lmaydi. Shoirlik - o'ta mas'uliyatli va sharafli ish. U qalbga she'riyat pichog'ini sanchib yashamoqdir.
Ushbu she'rda shoir ijodkorning ijtimoiy vazifasi, mas’ulligi haqidagi o‘y-xayollarini aks ettiradi. Chin she’r hayajon demakdir. O‘zgani hayajonga solgan, ruhiy muvozanatdan chiqargan shoirgina haqiqiy ijodkordir. Chunki u hayajondan yaraladi va hayajon yaratadi. Chin shoirning so‘zlari qalbiga doir, ammo uning hayoti o‘ziga doir emas. Uning omonatgina joni vataniga tikilgan. Unga iste’dod shuning uchun berilgan. Toki dunyoda zulm bor ekan, toki hayotda zo‘ravonlik, adolatsizlik mavjud ekan, shoir davr bilan, jamiyat bilan kelishishi, qarsakboz bo‘lishi mumkin emas...
Bu she'r dunyoni nuqsonsiz ko‘rmoqchi bo‘lgan hassos odam qalbining tub-tubidagi og'riq - millat dardi, vatan tuyg'usi in'ikosidir, Chunki asl vatan tashqarida yotgan tuproq emas, balki shu tuproqqa nisbatan kishining ko‘ksida paydo bo‘lgan munosabatdir, muhabbatdir. Vatan tushunchasi odamning tashqarisidagi tuproqdan uning ruhiyati unsuriga aylangandagina haqiqiy qimmat kasb etadi. Poklanmoqchi bo‘lgan, haqiqatga intilayotgan inson najotni jamiyatdan, insonlardan emas, o‘zidan, yuragidan qidirishi lozimligi, har kimning himoyalanadigan qo‘rg‘oni o‘zida ekanligi she’rda go‘zal yo‘sinda, mutlaqo o‘ziga xos shaklda tasvirlangan.
Dunyoda sof va samimiy tuyg'ular juda ko'p. Ammo ular orasida bir tuyg'u ham borki, uning nomini eshitgan zahoti har bir inson qalbi shamolda titragan yaproq kabi titrab ketadi. Xayolot dunyosi uni olis-olis xotiralar qo'yniga yetaklab borar ekan, dunyo tashvishlaridan toliqqan ko'ngil bir nafas ana shu his lazzatidan bahramand bo'ladi. Bu tuyg'u birinchi muhabbatdir. Mazkur she'r mutolaasi sizga ana shunday huzurbaxsh onlarni hadya etishiga ishonamiz.
Mazkur she’r muallifning nevarasi Ulug‘bekka atalgan bo‘lib, she’rning yaratilishiga turtki bergan ham shu bolajonning o‘zi. Bahor chog‘i yozuv stolida o‘tirgan lirik qahramonning xayollarini dabdurustdan to‘zitib, xonaga nevarasi kirib keladi. She’r bitilayotgan qog‘ozdan olib, varrak yasaydi va uni osmonga uchiradi. Nevarasining xatti-harakatlarini kuzatib turgan shoira uning ko‘rinishi, qiliqlarida vafot etib ketgan bobosiga o‘xshash jihatlarni ilg‘aydi va beixtiyor aziz xotiralarga beriladi...
She'rda sokin va go'zal oqshomlarning birida hind diyorida bo'lib o'tgan ajoyib mushoira - shoirlar musobaqasi, ya'ni she'riyat bayrami tasvirlangan. Tadbirning o'ziga xos jihati shunda ediki, u muhtasham zalda emas, balki shundoqqina tabiat qo'ynida - hind xalqi odatiga mos ravishda oddiygina chodirda bo'lib o'tadi. Bir tasavvur qiling-a, bir yoqda oqshom sururi, bir yoqda gullar hidi, bir yoqda salqin shabboda va bir yoqda shoirlar bahsi davom etmoqda...
Mazkur she'r chuqur insoniy iztiroblarni, umidlarni, hayotga chanqoq muhabbat bilan qorishiq ishtibohlarni va ulardan yangi unib chiquvchi umid kurtaklarini teran tasvirlash jihatidan qimmatlidir. Undagi lirik qahramon timsolida zamonga katta umid bilan qaragan, lekin umidlari erta xazon bo‘la boshlagan, katta va’dalarga uchib, sarosimalar girdobida qolgan avlodning umumlashma qiyofasi aks etadi.
Yaxshi she'r hech qanday ta'rif-u tahsinga muhtoj emas. Mazkur she'rda ham shoirning mo'jizakor qalamidan to'kilgan ma'no nozikliklari o'ziga xos tarzda ifoda etilgan bo'lib, u necha yillardan beri xalqimiz qalbidan chuqur joy olib kelmoqda.
Mumtoz o‘zbek she’riyatida kiprik, odatda, ayol go‘zalligini tasvirlashda poetik obraz sifatida qo‘llanib kelgan. Mirtemir Sharq mumtoz adabiyotining bu doimiy poetik obrazlaridan biriga mutlaqo o‘zgacha g‘oyaviy yuk bag‘ishladi. U o‘zi parvarishlab o‘stirayotgan ijodkor yoshlarni kipriklarim deb atadiki, natijada kiprik poetik obrazi an’anaviy obraz darajasidan ko‘tarilib, yangi zamonaviy mazmun bilan sug‘orildi.
Ushbu shoir otashin qalb sohibi bo'lmish shoirning o'z sevgan yoriga dil izhori bo'lib, unda oshiq o'z ma'shuqasiga ko'ngil sirlarini bayon etar ekan, agar vatan chorlagudek bo'lsa, qo'lyozmalarini tashlab, shinel kiyib, janglarga kirishga ham tayyorligini aytadi.
Badiiy obrazlarga to‘la bu mo‘jaz she’rda bolalik yashnoq «gul»ga, «barglari ko‘m-ko‘k palak»ka, go‘zal «malak»ka o‘xshatilsa, shoir o‘zini gul hidini emuvchi, dilbar malak boshi uzra parvona bo‘luvchi kapalakka mengzaydi.
Ushbu g‘azalida shoirning mazlum xalq ahvoliga achinishi, uning mashaqqatli hayotidan cheksiz afsuslanishi yaqqol sezilib turadi. Unda shoir o‘zi mansub xalqqa jonini fido qilishga ham tayyorligini ochiq aytadi.