Sahifa yuklanmoqda . . .
Sham - Asarlar - sham so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Bir burchakda qotgan nonga qanoat, Istamadim undan ortiq hashamat, Jon-u dildan xarid etdim faqirlik, Faqirlikdan ortiq ko’rmadim davlat.
Tiriklikdan nima g’aming bor, ey yor? Behuda fikrdan dil-jonda ozor, Quvnoq yashagil-u umring shod o’tkaz, Taqdir qo’lingdamas, nima chorang bor?
Shamol sabab, ehtimol, Tunda eshik g'ichirlar. Boshlanadi, qishloqda Shunda pichir-pichirlar. Sizga nima? Siz uxlang, Hech ishingiz bo'lmasin. Kimda kimning ko'ngli bor, Qo'yavering, o'ynasin...
Erka kiyik, maylimi bir erkalasam, Majnun bo`lib sahrolarga yetalasam, Bu dunyoda birday g`arib men ham, sen ham, Erka kiyik, maylimi bir erkalasam?.. Sening ko`zing qora, mening ko`zim qora, Sening bag`ring yara, mening bag`rim yara, Bu dunyoda sen bechora, men bechora!.. Erka kiyik, maylimi bir erkalasam?..
Bu Momo Havodan ularga odat: Ushlasa gul ushlar qo`lini faqat, Kuyovga chiqmagan o`zbek qizlarin O`psa faqat shamol o`par yuzlarin. Bu Momo Havodan ularga odat: Nozik belda qirqta kokili qavat, Silasa yomg`irlar silaydi faqat, Ko`rsa faqat osmon ko`rar ko`zlarin — Kuyovga chiqmagan o`zbek qizlarin...
Tuzalmaydi dardim mening, O`lsam kerak. Tuproq bilan og`a-ini Bo`lsam kerak. O`lim nima? Bu ham bitta Sayr, Ona. O`g`ling qaro yerga ketdi, Xayr ona… Tuzalmas bu dardim mening, Umidim yo`q. Xira shamdek ko`zlarimda So`nmoqda cho`g`. Cho`g nimadir? Cho`g` ham tutab, Kul bo`ladi. Inson bir kun o`z mayliga Qul bo`ladi…
Ruhing chiqdi asfalt yo’llarga — Hamma yoqda yashil chiroqlar. Senga to’siq qo’yolmas endi She’rda hisni qisgan turoqlar. Mana-Xadra. Senga tanish joy, O’rindiqqa cho’kasan behol Yuragingning darchasin ochib, Mo’ralaydi achchiq bir xayol. Xotiringning so’qmoqlarida, Tentiraysan topay deb hayot...
Bir sukut yashardi olamda, Mahkam tutib quloqlarini. U asrardi hamma tuyg’udan Nurga tashna qaroqlarini. Eshitmasdi hech bir tovushni, Dunyo go’yo ovozsiz surat. Tashqarida qorni gul bilan Bezar edi o’yinqaroq mart. Shamol tinmay cholg’usidan mung Taratardi telba bog’larga. Sukut hamon begona edi O’zi dalli, ruhi sog’larga...
Tun. Bebosh shamollar bastalab kuyin, So’ng uni chizar gul chechaklariga. Menga sezdirmasdan bir qizcha yig’lar Berkinib tushimning burchaklariga. Uzun tutqatordan yugurar tinmay, Ko’zida qotadi arqon-arg’imchoq. Haqiqat qidirib chiqqan edi u, Lek yo’lda yolg’onlar ochdilar quchoq. Bobosidan qolgan cho’pontayoqday Qadrli bilardi hamma odamni...
Yomg’ir tegib ketdi joningga, Derazani ochib qarading. Shamol kirmay ketdi yoningga- Tomchilardan olding alaming. Sen uxlashni istaysan, ammo Uyqu bermay shitirlar yomg’ir. Ilgari hech sezmagan darding Yurak bo’ylab otadi tomir. Tongga eltar tushlar uxlagan, Butun olam tozarar qayta...
Yana orzularim eladi samo! Osmon bisotini to‘kdi silkinib. Yana oppoq qorga belandi dunyo, Oftob bulutlarga oldi bekinib. Daraxtning shoxiga bog‘lagan xayol Bir sening ko‘zlaring singari bandi. Tunlarni qo‘ynida o‘ynagan shamol Bir mening ko‘nglimga o‘xshagan daydi. Billur sadaflarga o‘raladi tong, Ortidan nurlari arg‘imchoq solib...
Oqshom bo‘yi osmonda suzgan Bulutlarning rangi qoramtir. Uni mendan ajratib turar Tun chiroqdan oqayotgan nur. Men gullarning sochini o‘rdim, Ermak qildim yolg‘izligimdan. Bashorat qil, ey lo‘li ayol, Baxtli yoki baxtsizligimdan. Derazamga urildi chaqmoq Bor arazi, kinlari bilan...
Chinakam ayriliq sevganingdan olisda yashamoq emas. Chunki ko'ngillar bir ekan, bir kun topishmoqqa umid bor ekan, masofalar olisligi ayriliq sanalmaydi. Chinakam ayriliq sevganing bilan yo'llaring ayro bo'lishi. Har bir daqiqa, har bir soniya uni bag'ringdan yulib ketayotganini his etib turishdir. U seni, sen esa uni hech qachon yodingdan chiqara olmasang-u, uni sendan atigi bir necha qadamli yo'l ajratib tursa-yu, yoniga borolmasang, unga eltuvchi yo'llaring hijron dashtida g'oyib bo'lgan bo'lsa, bu haqiqiy hijrondir.
"Bog‘ qo‘ynida ikki daraxt — Bir-biriga intizor. Sen — bir daraxt, Men — bir daraxt, Kuyib-kuyib o‘tdik, yor..." Ha, bu hayotdan kimlar bir-biriga intizor bo'lib, kuyib o'tmagan. Tarixlarda hijron, qo'shiqlarda hijron, dostonlarda hijron, ertaklarda hijron. Balki, muhabbatning chinligini, oshiqlar o'rtasidagi ko'zga ko'rinmas rishtaning mustahkamligini ko'rsatuvchi kuch ham aynan ayriliqdir. Ushbu "Hayot qo'shig'i"da ham ayriliq dilga yaqin holda kuylangan.
Ushbu she'rda insonning yurak qatlarida bo'ladigan, hatto eng yaqin do'stga ham aytish, tushuntirish imkonsiz bo'lgan hislar juda ta'sirchan va sof holda ifoda etilgan. Alloh qaysidir bandasiga ulkan dard - shoirlik qismatini berar ekan, unga shu dardni ko'tara oluvchi ulkan yurak ham beradi. Binobarin, bunday ulkan yurak bilan inson kichikkina qishloqqa sig'maydi. U bu yerdan ketishga majbur. Ammo qayerga bormasin, dasht - vatani unga hamisha hamrohlik qiladi...
Ushbu she'rda g'oyat maftunkor manzara chiziladi: Tun. Borliqda yomg'ir ohistagina yog'moqda, shamol ham ohistagina qo'zg'oladi, bulutlar bag'ridan ko'ringan hilol ham ohistagina yumshoq nur to'kmoqda. Tun qo'ynida bir qizning ohistagina yig'layotgan tovushi quloqqa chalinadi. Qiz dardlari kaptar patidan ham mayin go'yo. Borliqni nafis tug'yonlar qoplagan...
Shoir xalqi juda ta'sirchan, juda hassos bo'ladi. Ular bu dunyoning baland-u pastliklari aro kezib, bir so'z izlashadi. Bir so'zki, yuragini tarjima etmoqqa qodir bo'lsa. Bir so'zki, hislari zalvorini ko'tarsa. Bir so'zki, o'ziga butun dunyoni jo etsa. Kimdir quyosh, kimdir yulduzga maftun bo'lib, baytlar bitgan bir damda bizning lirik qahramon nechundir yerni tanlaydi. Nega? Buni uning o'zi shunday izohlaydi...
Yurakning tub-tubida bo’luvchi ba’zi tuyg’ularni ta’riflamoqqa so’z topilmaydi. Chunki qanchalar chiroyli, qanchalar yoqimli so’z aytmang, uning nasifligi, shaffofligiga zarar yetkazayotganday bo’lasiz. Shu bois ushbu she’rga ta’rif bermaymiz. Zero, u ta’rifdan tashqarida. Uni faqat o’qish va his qilish mumkin…
Hayot nega buncha berahm? Umr nega buncha beshafqat? Vaqt ne uchun bunchalar shoshqin? Ko’pincha unda inson baxt manzili sari yo’lga otlanadi. Bu yo’lda ne-ne kurashlar, sinovlar, mashaqqatlarga duch kelib, ularni sabr-u sabot bilan yengib o’tadi. U hayot dashtlarida emaklab, sinov tog’lariga tirnoqlari bilan tirmashib chiqib yo’l qidiradi – baxt izlaydi. Ammo… shunday onlar ham bo’ladiki, inson o’ylanib qoladi, baxtli bo’lishga kechikdimmi deb…
Shubhasiz, barcha maxluqotlar ichida inson eng aziz va mukarram zotdir. Ammo bu mukarramlikning yuki ham o'ziga munosib ravishda katta, sinovlari ham boshqalarnikidan og'irroq. Shu bois ba'zida inson hayotida shunday hollar ham bo'ladiki, u boshqa mavjudotlarga havas qiladi. Agar bu yorug' dunyoda inson bo'lib emas, oddiy bir maysa yoxud shamol bo'lib yaralganimda, balki qismatim o'zgacharoq bo'larmidi degan o'ylarga boradi. Mazkur she'r ana shu oniy hissiyotning satrlarga muhrlangan tasviridir.
Oshiqlarga kun va tun tushunchalari begona. Ular uchun bu tushunchalar boshqacharoq ma'no anglatadi. Yor bilan o'tgan kechalar ham kunduz, yorsiz kechgan kunlar ham tundir. Oshiqlar uchun bahor va kuz tushunchalari ham o'zgacha. Qalblarida visol gullari ochilgan damlar borliqda kuz hukmron bo'lsa-da, ular uchun ko'klam, hijronda kechgan lahzalar qay fasl bo'lmasin, oshiq ko'ngillar uchun kuzdir. Sevishganlar ko'ziga hajr chog'ida har chechak bir tikan, yaproqlar esa xazon bo'lib ko'rinadi...
Bir tomchi suvda azim ummonlar siyrati zohir bo'lgani yanglig' har bir she'r shoirning qalbini aks ettiruvchi bir ko'zgudir. Bu ko'zguda shoirning butun haqiqati, e'tiqodi, quvonch-u qayg'ulari, dard-u dunyosi namoyon bo'ladi. "Tuyg'ular" deb atalgan mazkur o'ziga xos to'plamdan o'rin olgan she'rlar shoirning ko'ngil olamiga sayr etishingiz va uning shaxsini o'zingiz uchun kashf etishingizga yordam beradi.
Bu she'rda g'oyat murakkab ijtimoiy-ruhiy manzara mahorat bilan aks ettirilgan. Toqatning haddan ortiqligi, andishaning keragidan mo‘lligi vatanni o‘limga, xalqni yo'qlik ostonasiga olib kelganligi she’rda o‘ta darajada ta’sirli ifoda etiladi. O‘zgalarni ayab, o‘zini o‘ylamaydigan, tarqoq xalqqa qarata she’rda: «Vahki, otangni ot, onangni o‘ldir... Bo‘g‘izla tole'siz bolalaringni» tarzida iddao qilinadi. Bu shoir isyoni, noroziligining avj nuqtasidir. She’rning har bir bandida takrorlanib keladigan «Assalomu alaykum, dorning og‘ochi» satri dor yoqasiga keltirib qo‘yilgan xalqqa uyg‘oq va erkin ruhning chaqirig‘ini ifoda etgan.
Ortda qolgan yoshlik xotiralarining sog'inchli yodi yanglig' yangrovchi mazkur she'rda pokiza xayollar, yuksak va beg‘araz orzularga hamdam hissiyotlar juda obrazli ifodalangan. Uzilgan yaproqni shamollar chirpirak qilib o‘ynaganidek, xazon bo‘lgan yoshlik ham shamolning yo‘q oyoqlari ostida sinadi. Eng qayg'ulisi, «Sarg‘ar»gan va «to‘kilgan» faqat yoshlik og‘ochining yaprog‘i emas, balki ikki qalbni bog‘lab turgan tuyg‘ular ham edi. Ammo ikki qalbga taskin beradigan bir narsa bor: «Har qalay oldinda bordir so‘nggi yo‘l, Toki yetguningcha xotirot o‘lmas». So‘nggi yo‘l-o‘lim. Sevgining o‘limi-qalbning o‘limi. Yurakning o‘limi esa, inson tirikligiga tirikligida qo‘yilgan nuqtadir.