Sahifa yuklanmoqda . . .
Bas - Asarlar - bas so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
U — osmondan tushgan dahriy qush — Yoqib yuksak hayotlarini, Odamlarga in’om qilar xush — Yulduz hidli qanotlarini...
Bosib kela boshlar shom qorong‘usi, Uylarda chiroqlar charaqlar sho‘x-sha’n. Bu xona kechani kutib olgusi, Xo‘mrayib, badqavoq bir nazar bilan.
“Ilohiyot ilmin o’rgat” dedi dil, Agar o’zing bilsang, menga bayon qil. “Alif” degan edim, “Bas” dedi menga, “Bir harf ham yetadi, kim bo’lsa oqil”.
Bola edim tasavvuri keng, Qo’shni edim shodlig-u baxtga. Gul-u maysa, bulutlar qolib, O’xshatardim o’zim daraxtga. O’sdim, menga yo’l ochdi hayot, Kamayardi ranglar tobora. Vaqt notasin o’zgartirgan so’ng Umr kuyi g’alat jaranglar. Oq-u qora kunlar ichida Taqdir meni duch etdi senga...
Oqshom bo‘yi osmonda suzgan Bulutlarning rangi qoramtir. Uni mendan ajratib turar Tun chiroqdan oqayotgan nur. Men gullarning sochini o‘rdim, Ermak qildim yolg‘izligimdan. Bashorat qil, ey lo‘li ayol, Baxtli yoki baxtsizligimdan. Derazamga urildi chaqmoq Bor arazi, kinlari bilan...
"Bog‘ qo‘ynida ikki daraxt — Bir-biriga intizor. Sen — bir daraxt, Men — bir daraxt, Kuyib-kuyib o‘tdik, yor..." Ha, bu hayotdan kimlar bir-biriga intizor bo'lib, kuyib o'tmagan. Tarixlarda hijron, qo'shiqlarda hijron, dostonlarda hijron, ertaklarda hijron. Balki, muhabbatning chinligini, oshiqlar o'rtasidagi ko'zga ko'rinmas rishtaning mustahkamligini ko'rsatuvchi kuch ham aynan ayriliqdir. Ushbu "Hayot qo'shig'i"da ham ayriliq dilga yaqin holda kuylangan.
Ushbu she’r muhabbatning shirin azoblari mahsuli bo’lib, undagi o’ynoqi ohanglarda ana shu mo’jizakor tuyg’u va u tufayli dilda paydo bo’lgan kechinmalar tarannum etilgan. Shoira o’z yoriga qarata chin dildan “San o‘zing do‘stijonim, Ham o‘zing qasdi jonim”, der ekan, bu iqrorning o’ta samimiyligi va sofligidan zavq tuyasiz.
Ortda qolgan yoshlik xotiralarining sog'inchli yodi yanglig' yangrovchi mazkur she'rda pokiza xayollar, yuksak va beg‘araz orzularga hamdam hissiyotlar juda obrazli ifodalangan. Uzilgan yaproqni shamollar chirpirak qilib o‘ynaganidek, xazon bo‘lgan yoshlik ham shamolning yo‘q oyoqlari ostida sinadi. Eng qayg'ulisi, «Sarg‘ar»gan va «to‘kilgan» faqat yoshlik og‘ochining yaprog‘i emas, balki ikki qalbni bog‘lab turgan tuyg‘ular ham edi. Ammo ikki qalbga taskin beradigan bir narsa bor: «Har qalay oldinda bordir so‘nggi yo‘l, Toki yetguningcha xotirot o‘lmas». So‘nggi yo‘l-o‘lim. Sevgining o‘limi-qalbning o‘limi. Yurakning o‘limi esa, inson tirikligiga tirikligida qo‘yilgan nuqtadir.
Mazkur she'r yangi bir asrning ostonasida yozilgan she'r bo'lib, unda shoirning falsafiy o'ylari, fikr va mulohazalari ifodalangan. Uni o'qir ekansiz, qalbingizda o'zbek ekanligingizdan faxr va g'urur hissini tuyasiz. Bu hislar ko'ngilga shunchalar yaqinki, she'r tugagach ham, o'quvchi ko'nglida davom etaveradi.
Mazkur she'rda shoira o'z hayotini sarhisob qiladi, o'zi bosib o'tgan hayot yo'liga nazar tashlaydi va o'z umridan minnatdor bo'ladi. Negaki u o'z hayoti davomida iymonini sotmadi, vijdoniga hiyonat qilmadi, pok qalbiga sodiq qoldi. Shoira hayotni yorqin ranglarda ko'ra oldi: tabassum kerak bo'lgan o'rinda charaqlab kuldi, suyish lozim bo'lganda telbalarcha suydi...
Muhabbatning go'zal kechinmalari samimiy va beg'ubor tarzda ifodalangan bu she'r barcha oshiqlarning madhiyasiga aylanib ketgan desak adashmaymiz. Qalbiga otashin hislar mehmon bo'lgan yigitlar hijron tunlari-yu umid tonglarida bu she'rni pichirlab yuradilar. Sababi bu satrlar ko'ngil so'zlari. Ko'ngildan chiqqan so'z ko'ngilga oson yetib boradi va u yerni umrbod maskan etadi.
Lahza nima? Ko‘z ochib yumguncha o‘tadigan fursat. Go‘yo e’tiborga, diqqatga arzimaydi. O‘z umrini poyonsiz deb o‘ylaydigan aksariyat odamlar uchun lahzaning sariq chaqalik qimmati bo‘lmasligi ham mumkin. Biroq... Biroq shoir bu she'ri orqali butun insoniyat hayoti - uning quvonch-u tashvishlari, hatto qismati ham mana shu lahzalarga jo ekanini favqulodda misollar bilan isbotlab beradi.
Ushbu g'azal oshiq va ma'shuqaning o'zaro suhbati - dialog tarzida bitilgan bo'lib, unda ishq talabi va mazmuni bayon etigan.
G‘azal tamoman turkona ruhda bitilgan. An’anaviy yetti baytdan iborat. Ishq mavzusi qalamga olingan. Biroq bu yerda zimdan ilohiy ishq ko‘zda tutilganini unutmaslik kerak. G‘azalning tili – sodda, ravon. Murakkab, falsafiy – tasavvufiy so‘z va timsollar uchramaydi hisob. Bugungi o‘quvchi uchun ham tushunarli. Yengil kayfiyat, ayricha bir ishqiy zavq bilan o‘qiladi. Hozirgacha hofizlarimiz bu g‘azalni qo‘shiq qilib kuylayotgani ham shundan bo‘lsa kerak. Bu g‘azal ham mumtoz yo‘lda, ham zamonaviy estrada usulida ashula qilingan.
Ushbu she'r "asrlar g'amini kuylovchi" mashhur "Munojot" kuyi ta'sirida bitilgan bo'lib, unda shoirning qalb torlaridan taralgan ko'ngil nidosi ifodalangan. Hayotning achchiq haqiqatlari, dunyoning turfa jumboqlari haqida mulohaza yuritgan shoir "Sen beshik emassan, dorsan, tabiat, Sen ona emassan, jallodsan, dunyo!" deb yuboradi beixtiyor. Falsafiy ruhda bitilgan ushbu she'r o'quvchini chuqur xayolga toldirishi shubhasiz.
Tabiat lirikasining benazir namunasi bo’lmish bu she’rni o‘qir ekanmiz, quyosh botishi oldidagi manzara ko‘z oldimizda butun ilohiy go‘zalligi bilan jonlanadi. Quyosh tog‘lar bag‘riga singib borar ekan, ufq shafaqning qonli ranglariga belanadi. Quyosh botishi bilan lirik qahramonning ruhiy hayotida ham so‘lg‘inlik boshlanib, «umid tosi» singandek bo‘ladi, bu tosning sinayotgan paytdagi ovozi esa uning qalbini shu qadar pora-pora qiladiki, na xayol va na sevgi ro‘yosi lirik qahramonni yupata olmaydi…