Sahifa yuklanmoqda . . .
Taxt - Asarlar - taxt so'zi ishtirok etgan barcha asarlar
Bu g’azal shoh va darvesh munosabati haqidagi yaxlit bayonnoma – dastur! Unda shoir shoh va darvesh orasidagi tubsiz jarlikday ko’ringan tafovutni bir-birini rad etuvchi dalil-misollar bilan ajoyib tarzda, hayajon, shavq bilan qiyoslab ko’rsatar ekan, tasavvufning jasoratbaxsh g’oyalaridan biri – darvesh shohdan afzal va ulug’, shuning uchun darvesh shohga emas, shoh darveshga muhtoj, degan fikrni ehtirosini yashirmay, qizg’in ma’qullaydi.
Umring yuz yil bo’lsin-besh yuzmi – xazor, Bu ko’hna saroydan ketasen nochor, Oxiri qiymating bitta bo’ladi – Bozorda gado bo’l, taxtda shahriyor.
Olam gardishidan o’z bahrangni ol, Shodlik taxtiga min – qo’lda may halol, Boysunsang-sunmasang xudo zor emas, Olamda baxtingni o’rinlatib qol.
Shoshilib-shoshilmay oyoq qo‘yamiz, Baland binolarga boqib odatda. Zinalarni bosib ko‘tarilamiz, Hayotda, ilmda, adabiyotda. Har tong yo‘limizda uzun zinalar, Har kech qadamimiz ostida yana. Nafaqat bitondan, toshdan, taxtadan, Hattoki odamlar bo‘ladi zina. Yuksak-yuksaklarni ko‘zlaydi yurak, Faqat yuksaklarda omad bilinar...
XX asr. Qanchadan qancha kashfiyotlar, qanchadan qancha ixtirolar, qanchadan qancha o'zgarishlar davri! XX asr. Qanchadan qancha yovuzliklar, qanchadan qancha qonxo'rliklar, qanchadan qancha xunrezliklar davri. Bu asr katta taraqqiyot va tanazzul olib keldi insoniyatga. Insoniyat bu davrda juda ko'p narsa topdi va yo'qotdi. Ushbu she'r o'tgan asrning butun saodati va fojiasini ko'rsatib beruvchi yorqin ko'zgudir.
Muhammad Yusufning «Vatanim» she’rida vatanga muhabbat hissi juda samimiy va sodda ifoda etilgan. Shoirning ona yurtdan tuygan mehri xuddi singilning, onaning mehridek iliq, u bir aka bo‘lib, bir o‘g‘il bo‘lib, bu mehrga javob bergisi, agar shu yurt «o‘g‘lim» deya unga mushtoq bo‘lsa, har qanday mushkulot qarshisiga chiqqisi, kelgusi padarkushlardan kelajak ulug‘beklarini pana qilib quchgisi keladi...
Agar siz Cho'lponning xalqqa bergan ta'rifini bilmoqchi bo'lsangiz, albatta, ushbu she'r bilan tanishing. Shuningdek, unda shoirning yurt ozodligi haqidagi yorug' o'ylari ham o'z ifodasini topgan.
Bu g’azalda shoir afsonaviy shoh Jamshidday iqbolli sultonning ariq ochishga otlanishi tufayli odatda qurib yotadigan ekinzorlar obi hayotga limmo-lim bo‘lganini ifodalaydi. Shoir hukmdor tomonidan yangi ariqning ochilishini aks ettirish asnosida dehqonchilik va sug‘orishga tegishli jo‘ngina bu tadbirning kishilar turmushini yaxshilashdagi ulkan ahamiyatini his etadi va unga katta baho beradi.
Himmat nima? Ba'zilar uni faqat kimgadir nimadir bera olish fazilati deya tushunadilar. Yo'q, faqat bugina emas. Aslida himmat - bu o'zingizdan-da baland bo'lmoq. Ya'ni o'z istaklaringizni, aniqrog'i, nafsingiz istaklarini yengib o'tmoqlikdir. Mazkur g'azal bizga ushbu masalada saboq beradi.
Ushbu g'azal Ogahiy she'riyatining badiyati darajasini yaqqol ko'rsatib beruvchi asarlar sirasiga kiradi. Bir qaraganda, bu she'r sof ishqiy lirikadek taassurot uyg'otsa-da, uning qatiga chuqurroq kirib borar ekanmiz, ko'ramizki, unda falsafa ham, axloq ham, ijtimoiyot ham, hatto siyosat ham bor. Biroq yetakchi ohang baribir ishqdir.
Bir cho‘pon daladan qaytayotganda, katta ariqning narigi yog‘idagi to‘qayga o‘t ketganini ko‘ribdi. Bir vaqt suv bo‘yiga kelib qarasa, qamish ichida bir katta ilon vishillab kuyib ketayotgan emish. Cho‘ponning rahmi kelibdi, qo‘lidagi uzun tayoqning uchiga xaltani boylab ilon tomonga uzatibdi. Ilon jon holatda o‘zini xaltaga uribdi, cho‘pon xaltani tortib olib, og‘zini ochibdi...