Sahifa yuklanmoqda . . .
Ruboiylar - Ruboiy sharq she’riyatida keng tarqalgan she’r turlaridan bo'lib, ularda shoirning hayot haqidagi teran mushohadalari, ichki kechinmalari, ibratli xulosalari va pand-nasihatlari ifodalanadi. Ushbu to'plamdan o'zbek mumtoz adabiyotining eng sara ruboiylari o'rin olgan.
Bir so’ngakka sordek qanoat qilg’on, Afzaldir nokasga bo’lgandan mehmon, Nokasning shinnilik nonidan yaxshi O’zing topib yegan burda arpa non.
Yo Rab, asir dilimga rahmat bag’ishla, Siynam - g’am sohilimga rahmat bag’ishla, Mayxonaga yugurgan oyog’im kechir, Qadahgir qo’limga rahmat bag’ishla.
G’urur libosini yechibon tezroq, Suratingga emas, siyratingga boq, Mag’rurlik dilingda bo’lmog’i darkor, Uvadada sulton nog’orasin qoq.
Kechagi kuningni aylamagil yod, Ertang kelmay turib etma ko’p faryod, O’tgan, kelmaganga qayg’urmoqni qo’y, Quvnoq bo’l - umringni qilmagil barbod.
Dardga chalinmish bu dili vayronam, Ishqdan uyg’onmadi sarmast jononam, Oshiqlik sharobin berganlari kun, Jigarim qoni-la to’ldi paymonam.
So’zimga quloq os, ey do’sti a’lo, Dunyo ishlarini o’ylama aslo, Qanoat go’shasin aylabon makon, Olam ishlarini qilgil tomosho.
Tangri, o’zing shunday yaratding meni, May-u cholg’uchiga qaratding meni, Azalda shu xilda yaratib qo’yib, Nechun do’zaxingga qulatding meni?!
Vujudimizgaki, ne naqsh solibsen, Yuzlab ajoyibot bizdan olibsen, Men bo’la olmayman bundan yaxshiroq, Yasashda sen o’zing shundoq qilibsen.
Koshki umid shoxidan meva terolsam, Yo kalavam uchini topib berolsam, Bu vujud zindonidan yo’qlik soriga Eshik ochib, qadamim dadil qo’yolsam.
Shod bo’l, senga solmish savdoni azal, Xohishingdan o’zga g’avg’oni azal, Taqdiringni kecha aniqlaganlar, Qissam ne, yozgach bu qazoni azal.
Ko’zagardan ko’za olgandim bir kun, Bir so’z deb chiqardi ko’za sirli un: Shoh edim, qo’limda oltin jom edi, Xumor boshli ko’za bo’libmen bugun.
Bir ko’za keltirgil, bo’lsin bezarar, O’zing ich, menga ham uzat barobar, Davron o’z izidan aylanib, oxir Tuprog’imiz ko’za qilur ko’zagar.
Shuhrat topsang, kishilar hasadi yomon, Yolg’iz qolsang, sendan qilishar gumon, Hizr bo’lsang hamki, hech kimni bilma, Seni ham bilmasain, mayli, biror jon.
Jasorat ko’rsatib yashagil bebok, Boda ichgil, u ham bo’lsin otashnok, Yaratilmish eding boshda tuproqdan, Inkor etma, oxir bo’lajaksan xok.
Bir g’arib ko’nglini qila olsang shod, Yaxshidir yer yuzin qilgandan obod, Lutfing-la bir dilni qul qila olsang, Afzaldir yuz qulni qilmoqdan ozod.
Bir kosa sharob-la ko’nglimni shod et, Na o’tmish, na kelmish kuningni yod et, Zindoniy qilingan omonat jonni Aqlning bandidan lahza ozod et.
Qayda kamol topding, jononam, o’zing? Oyni uyaltirar tunda yulduzing, Bazm uchun yuzlarin bezar go’zallar, Jahon bazmin bezar bir sening yuzing.
Ey bodayi xushbo’y, o’xshaysan gulga, Ammo dil gavharin berasan qo’lga. Kim ichsa, omonlik topmaydi sendan, Aql ko’zin bog’lab, solasan yo’lga.
Qo'ygan tuzog'ingga to'liq bu olam, Ilinamiz qayga tashlasak qadam, Sening hukmingsiz-ku siljimas zarra, Nechun men osiy-u, joyim Jahannam?..
Ushbu she’r adabiyotimiz tarixida juda ham uchraydigan hodisalardan deyish mumkin. She’rni ikki xil — odatdagi yon tarafga hamda yuqoridan pastga tomon o‘qisangiz, bir xil matn hosil bo‘laveradi.
Mazkur ruboiy Munisning hazrat Navoiyga qanchalik ixlos qo'yganligini ko'rsatadi. Unda shoir Navoiy dahosini o'ziga pir deb bilishini aytar ekan, nozik so'z o'yinidan foydalanib, "Bu Shermuhammad, ul Alisherdurur" deya o'z ismining ham hazrat ismiga hamohang ekanini fahr bilan ko'rsatadi.
Ushbu ruboiy pand-nasihat ruhida. Unda shoir shohlarga murojaat qilib, ularni fuqarolar ahvolidan hamisha ogoh bo'lishga va ularga zarracha ozor yetkazmay, imkon qadar yaxshilik qilishga chorlaydi.
Mazkur ruboiy didaktik ruhda bo'lib, unda shoir insonni yoshlik damlarini g'animat bilib, vaqtni behuda o'tkazmay, uni foydali ishlarga sarf etishga, xususan, ilm o'rganishga chaqiradi.
Ushbu ruboiyda shoir odamlarning bir-biriga g’animatligini, yaqinlarning borligining o’zi davlat ekanligini, bu o’tkinchi dunyoda ko’rayotgan kunga shukronalik lozimligini juda ta’sirli yo’sinda aks ettiradi.