Sahifa yuklanmoqda . . .
Alisher Navoiy Ruboiylari - Ruboiy sharq she’riyatida keng tarqalgan she’r turlaridan bo'lib, ularda shoirning hayot haqidagi teran mushohadalari, ichki kechinmalari, ibratli xulosalari va pand-nasihatlari ifodalanadi. Ushbu to'plamdan o'zbek mumtoz adabiyotining eng sara ruboiylari o'rin olgan.
Ushbu ruboiy hasbi hol xarakteriga ega. Buyuk shoir o’z fikr-qarashlari bilan zamonasidan ancha ilgarilab ketgan edi. Uni anglaydigan, tushunadigan kishilar nihoyatda oz edi. Uning uchqur xayoli nurli kelajak, inson sha’nini tahqir etuvchi har qanday mute’likdan, ijtimoiy-ma’naviy bandlardan ozod, obod va farovon istiqbol uzra charx urardi. Ammo hayot boshqacha, xalq zabun edi. Bu hol mutafakkir shoirni tizginsiz savollar ustida o’ylashga majbur etardi.
Ruboiy yor tasviriga bag’ishlangan. Shoir ko’proq tavsif -vasf etish yo’lidan boradi. Tavsif bo’lib hamki, favqulodda tashbeh -o’xshatishlar, kutilmagan sifatlashlar yo’q. Sodda, jo’ngina to’g’ridan to’g’ri e’tirof turibdi. Lekin shoir iste’dodi ana shu jo’ngina so’zlar va bosiq e’tirofni go’zal badiiy hodisaga aylantira olgan.
Mazkur tasavvuf yo’nalishidagi ruboiyni shoir bahs asosiga quradi. U mutaassiblik, tarkidunyochilik va quruq toatni rad etadi. Ham ilohiy, ham majoziy ishq mazmunini ifodalashga xizmat qiluvchi Jonona», «mayxona», «soqi-yu paymona» so’zlariga alohida urg’u beradi. Buni ta’kidlash uchun bu so’zlarni qofiyaga olib chiqadi. «Kerak» so’zining radif o’rnida kelishi shoir fikrlariga qat’iylik, izchillik bag’ishlaydi. Ruboiyda tanosub san’ati keng ishlatilgan.
Ushbu ruboiyda erk tuyg’usi va vatanidan uzoq («g’urbat»)da bo’lgan kishi, ya’ni «g’arib»ning holi ifoda etilyapti. Shoir g’urbatdagi g’aribning quvnoq bo’lishi, begona elning unga shafqat va mehribonlik ko’rsatishi mumkin emasligini tasvirlaydi. Bu fikrni ta’sirliroq qilish uchun ruboiyning so’nggi ikki satrida psixologizm asosiga qurilgan go’zal bir qiyos keltiradi. Chunonchi, bulbulga oltindan qafas yasab, ichida qizil gul ko’kartirib qo’yilsa ham, unga tikanlar orasidagi o’z ini o’rnini bosa olmasligi ko’rsatilgan. Bulbul erkinlikdagina o’zini bulbul his qiladi. Oltindan bo’lsa-da, qafas baribir qafas. Demak, g’urbatdagi kishini har qancha ardoqlamasinlar, u shodmon bo’la olmaydi.