Qanoatli juvonmard bilan tamagir jahongashta

(Qanoatli juvonmard bilan tamagir jahongashtaning hamroh bo‘lgani, birining qanoat azobini chekish tufayli farog‘at boyligiga erishgani, ikkinchisining farog‘at boyligiga berilganidan xorlik azobiga qolgani)

Fors o‘lkasidan ikki o‘rtoq Chin mamlakati tomon yo‘l oldilar. Biri azaldan berilganiga qanoat qilardi; ikkinchisi esa undan ortiqni tama' etardi. Ular qanchadan qancha yo‘llarni bosib borarkanlar, yo‘l bo‘yida bir oddiy tosh uchrab qoldi. Uning yarmi yerga kirgan, yarmi tashqarida bo‘lib, tashqaridagi qismiga ajoyib bir gap o‘yib yozilgan edi. Yozilgan xatni ular o‘qishdi: “Kimki qiyinchilikka bardosh berib, toshning orqa tomonini ag‘darsa, unda bir afsona yozilgan. O‘sha afsonaga ko‘ra, shu atrofda bir vayrona bor. Vayronaning tagida esa ajoyib bir xazina bor. Mashaqqatiga chidagan o‘sha xazinaga ega bo‘ladi. Kimki bu mashaqqatdan yiroqlik istasa, sabr-u qanoat hammadan yaxshiroqdir”.

Tamagir buni o‘qigach, besaranjom bo‘lib, tamagirlik tomirlari qattiq ura boshladi. Xazina havasida tishlari g‘ijirlab, toshning tagini qazishga tushib ketdi. Qanoat qiluvchi uning bu ishini ko‘rib, parvo qilmasdan o‘tib ketdi. U dedi:

- Bu naqadar mashaqqatli mehnat! Qanoat xazinasi mening hamrohimdir. Kimga Tangri ehson bermoqchi bo‘lsa, tosh o‘z-o‘zidan yorilib, uning ostidagi ehson o‘z egasini topishi mumkin.

U yo‘lga tushib, tong otguncha yurdi, ertalab qarasa, bir shaharning chetiga kelib qolibdi. Shaharga kiradigan yo‘l ko‘p ekan. Lekin u shu shaharga birinchi bo‘lib kirdi. U darvozaga yaqinlashib borganida, har tomondan odamlar chopib kela boshladi. Bu yer aholisining rasmi bo‘yicha, podshoh mangulik yurtiga safar qilgan bo‘lsa, shahar xalqidan buni sir tutishar ekan. Sahar vaqtida kim shaharga oldin kirsa, uni taxtga o‘tqazib, boshiga toj kiydirib, qo‘liga uzuk taqishar ekan. O‘sha rasm bo‘yicha, uni ham davlat kishilari va askarlari mamlakat va sipoh ustidan podshoh qilib ko‘tardilar.

Boshiga mashaqqatni ortib olgan do‘sti bo‘lsa, boylik havasiga berilib, mehnat bilan o‘z jonini rosa qiynadi, toshni boshqa tomoniga aylantirdi. U yerda yozilgan xatga qarab, uni o‘qidi. U yerda «Kim xomtama bo‘lsa, u dunyoda doim azobda», deb yozilgan ekan. Uni qanoat mamlakatga podshoh qildi; buni tamagirlik azobi xor-zor etdi.

Ey Navoiy, birovdan uch pul tama' qilma: o‘zingda bor bo‘lsa, uni boshqaga bersang, shu karamdir. Ey soqiy, men sening bodangdan tama' qilaman, xolos. Bu ozod odamdagi ochko‘zlik va tamani yo‘qotadi. Uning bir qultumi bilan meni yo‘lga boshla; qanoat mulkiga shoh qil!